muhsin iyii
Member
İman ile Kaygı
‘İman’ kelimesinin kökü ile ‘emniyet’ ve ‘güven’ kelimeleri arasında bir anlam ilgisi vardır. Buna göre imanın tam zıddı olan kavram, ‘kaygı’dır.
Kaygı, psikoloji literatüründe önemli bir kavramdır. Bütün nevrotik psikolojik rahatsızlıkların temelinde kaygı rol oynar.
İbadetler, imanın belirtisi olmanın yanında iman nurunu besleyen etkinliklerdir.
Yüce Allah (c.c.), dünyadaki her şeyi insan için yaratmıştır. Onun nimetlerini saymak istesek buna bir ömür yetmeyecektir.
İbadetler görünüşte yüce Allah (c.c.) için yapılır. Ama yüce Allah’ın (c.c.) insanların yaptığı ibadetlere hiç ihtiyacı yoktur. İbadetler ayrıntılı bir şekilde incelenirse bunların da insanların yararına olmak üzere farz kılındığı anlaşılır.
İbadetlerin psikolojik dünyamızda en önemli işlevi, kaygıları yok etmeleridir. Birer psikoterapi (ruhsal iyileştirme) olarak hizmette bulunmalarıdır.
İmandan yoksun bir insan büyük bir varoluşsal bir kaygı içerisinde bulunur.
Ölüm, her insanı büyük bir varoluşsal kaygı içerisine sokar. Yaş ilerledikçe bu kaygı artar. Her insan ölüme karşı kendince bir vaziyet alır. Genellikle bu varoluşsal kaygıdan kurtulmak için imana ve ibadetlere sığınılır. İman derece derece olduğu gibi insanların ölüm karşısında kaygıları da böyledir.
İnsan-ı kâmil (veli) için ölüm asıl sevgiliye (yüce Allah’a) vuslattır. Aşktır.
Ölümle iman esaslarını oluşturan bazı şeylerin perdesi kaldırılacaktır. Örneğin kişi öldüğünde melekleri görecek, cennet ve cehennem sahnelerinden bazı şeylere tanık olacaktır. Kâfirler için de müminler için de bunlar yüce Allah’a (c.c.) imanda bir yakinlik sağlayacaktır.
İnsanların büyük çoğunluğu için ölüm büyük bir kaygı kaynağıdır. Bu büyük kaygıdan kurtulmanın tek yolu iman ve onun kaynağı ve besleyicisi olan ibadetlerdir.
Mevlana Celalettin Rumi (k.s.), Mesnevi’de bu konu üzerinde mealen şu şekilde bir yorumda bulunur: ‘Ana karnındaki bir yavruya deseniz ki, sen şu anda kan, irin içerisinde ve dar bir mekânda bulunuyorsun. Dışarıda dünya kadar geniş bir alan bulunmaktadır. Orada yüce Allah’ın (c.c.) sonsuz nimetleri önüne rızık olarak serilmektedir. Gel buradan oraya gidelim. Cenin bu sözlere inanmayacaktır. Bu teklifi de kabul etmeyecektir. Çünkü dünyayı tanımamaktadır. Doğmaktan ve dünyaya gelmekten büyük bir kaygı duyacaktır. Zaten bebeğin dünyaya gelirken ağlaması da bu kaygının ifadesidir. Bunun gibi yüce Allah (c.c.) da, mümin kullarına ilahi kitaplarında şöyle seslenmektedir: Ölümle yok olmayacaksınız. Ceninin anne karnında büyüyüp oradan dünyaya gelmesi gibi ölümle başka bir âlemde doğmaktasınız. Yüce Allah’ın cennette kerem sofrasına ebedi olarak misafir olmaktasınız. Fakat yine de insanlar ölümden kaygı duyarlar. Alıştıkları bu dünya hayatından oraya gitmeye pek istekli olmazlar. Hâlbuki bu dünya hayatı bir imtihan yurdu olması dolayısıyla ahret yurduna göre bir cenin hayatından farksızdır.’
İnsan, ölümü hatırlamaz görünse bile aslında bilinçdışında bir an bile bunu unutmaz. Ruh, ebedi bir hayatı yaşamak için yaratılmıştır. Zaten ölümle de ölmemektedir. Başka bir hayata intikal etmektedir. Ruh, ölümle berzah âleminde yaşamakta, ebedi hayatı için bu istasyonda kısa bir süreliğine bekletilmektedir. Fakat dünya hayatında ölüm olgusu ruhun önünde bir kaygı olarak durur. Bu, ancak iman ve ibadetlerle aşılabilinir. Kişi iman ve nurla bu dünya hayatının ölümle başka bir hayata intikal ettiğini kavrar. Bu konuda bir emniyete ve güvene ulaşır. İhtiyarlık ve ölüm ebedi hayata kavuşmada bir merdiven basamağı olarak kabul edilir. Böylece ölüm bir kaygı kaynağı olmaktan çıkarak bir aşk ve ümit kapısı olur. Veliler ölüme bu gözle bakarlar. İman derecesine göre müminler de ölüme bu şekilde bir bakış açısı geliştirmeye başlarlar.
Ölüm nasıl bir aşk ve ümit kapısı olmasın ki, yüce Allah’ın(c.c.) güzel isimlerinden birisi de el-Mümit’tir. El-Mümit, yüce Allah’ın (c.c.) canlı varlıkları öldürmesi anlamına gelen güzel bir ismidir. Şayet ölüm güzel ve iyi bir olgu olmasa idi yüce Allah (c.c.) bu güzel ismi üzerine almazdı. Ölüm güzel ve iyi bir olgu olmanın ötesinde veliler için de bir aşk kaynağıdır. Mevlana’nın (k.s) ölüm gününde insanların matem tutmalarını istememesi ve ölünü şeb-i arus (düğün, gelin gecesi) olarak adlandırması da bu nedene dayanır.
Elbette bu sözlerimiz insanların hayatlarına son vermeleri için veya intihar etmelerine bir gerekçe olmamalıdır. Zira insanın kendi irade ve elleriyle hayatına son vermeye hakkı yoktur. Bu, bir cinayettir. Başka bir insanı öldürmek kadar büyük bir günahtır. El-Mümit olan yüce Allah’ın (c.c.) işine karışmak doğru değildir. Yüce Allah (c.c.), bu güzel ismini bizlere sevmeyi nasip eylesin. Âmin.
İmandan yoksun bir insan büyük bir varoluşsal kaygı içerisindedir. Dünyaya gelip de ağlayan bir bebek gibidir. İçerisinde bulunduğu varoluşsal kaygı ile boğulmaktadır. İmanın verdiği huzurdan yoksundur.
Bir bebek anne sütü kadar annenin verdiği sevgi ve güven duygusuna da muhtaçtır. Bu manevi ihtiyaçlar annenin sarılmaları ve ninnileri ile bebeğin ruhunu besler. Sevgi ve güven duyguları annenin ruhundan bebeğe bir enerji dalgası ile ulaşır. Bebeğin bedeni annenin sütü ile büyürken ruhsal dünyası da yakın çevresinden, özellikle annesinden ve babasından gelen, sevgi ve güven telkin eden sözlerle, davranışlarla, eylemlerle ve bunların manası olan ruhsal enerjiler ile gelişir. İnsan yetişkin olduğunda da bir bebek kadar çaresizdir. Yine yaşamak için yiyeceğe, içeceğe muhtaçtır. Ruhsal dünyası da böyledir. Ama bebekken anne ve babadan gelen ruhsal enerjinin yerini başka şeyler tutar. Bu sefer anne ve babanın yerini yüce Allah (c.c.) ve O’na iman alır. İman nur ve feyz kaynağıdır. Bunlar ruhun gerekli olduğu enerji kaynaklarıdır. Bedenin yemesi ve içmesi gibi nur ve feyz de imanla ruhu besler. Bu açıdan namaz imanın adeta tecessüm etmiş halidir. Kişi namazda yüce Allah’ın (c.c.) huzurunda durduğunu varsayarak O’nunla ruhsal bir ilişkiye girer. Bu sırada nura ve feyze gark olur.
Tabii namazdaki ihlâsına göre kişide nur ve feyiz artar veya azalır. Ama namaz kılan hiçbir insan nurdan ve feyizden nasipsiz olmaz. Az çok her insan namazla yüzünü, vücudunu yüce Allah’a (c.c.) döndürdüğünde O’ndan nur ve feyiz yönüyle nasiplenir. Tıpkı bitkilerin güneşten istifade ettikleri gibi namaz sırasında yönünü Allah’a dönen müminlerin ruhları da nur ve feyiz ile gıdalanırlar.
Nur ve feyizle beslenen bir ruhta kaygı azalır. İman yakinleşir. Hayata pozitif bir gözle bakma gelişir. Yaşamın boş olmadığını, her şeyin yüce Allah’ın emri ile işlediğini görür. Hayır ve şerrin yüce Allah’ın (c.c.) yaratması ile olduğuna inandığı için başına gelebilecek kötü olaylardan ötürü bir kaygı duymamaya, iyi şeylerden de nefsine bir pay çıkarmamaya çalışır. Her şeyin bir imtihan konusu olduğunu unutmaz: ‘Yeryüzünde vuku bulan ve sizin başınıza gelen herhangi bir musibet yoktur ki biz onu yaratmadan önce bir kitapta yazılmış olmasın. Şüphesiz bu Allah’a kolaydır. Böylece kaybettiğinize üzülmeyesiniz ve Allah’ın size verdiği nimetlerle şımarmayasınız. Çünkü Allah kendini beğenenleri, kibirlileri sevmez (Hadid suresi, 23-24)’
Ölüm olgusu yaş ilerledikçe müminde iman ve ibadet nuruyla kaygı uyandırmamaya; ümit ve aşk duygularının kaynağı olmaya başlar.
Günahlar kaygı kaynaklarıdır. Bir mümin de günahlardan masum değildir. Hayatındaki sıkıntılar, problemler, kaygılar hep bunlardan kaynaklanır.
Bir gün bir genç kız bana evlenmek istediği bir erkekten söz edip onunla evlenip evlenmemesinin doğru olup olmadığını sordu. Delikanlı namaza olumlu bir gözle baktığı halde namaz kılmıyormuş. Ben de bu yüzden konuya olumsuz bakıyordum. Görüşümü bildirdim. Ama bu bildirmede biraz çizgiyi aşan ifadeler kullandım. Ayağım kaydı. O akşam bende öyle bir ruh haleti oldu ki bunun nedeninin bu kızın kararına karşı olumsuz görüşümden ve haddimi aşan ifadeler olduğundan zerre kadar şüphe etmedim. Çünkü genç kız o delikanlı ile evlenmeyi kafasına koymuş ve kararını vermişti. Benim sözlerim onda büyük bir kuşku meydana getirmiş, onun o vaziyeti benim ruhsal dünyama tesir etmişti. İnsan tasavvuf yolunda belli bir merhaleye geldiğinde şeytanın vesveselerini, Allah’tan gelenleri çok rahat bir şekilde ayırabilmektedir. Ben de âcizane bu yolda sadatların himmeti ile biraz sağımı solumu anlayabilmekteydim. Tüm gece boyunca hayatımdaki bazı insanlardan ve ilişkilerden öyle bir büyük kuşku ve kaygıya düşmüştüm ki gözüme sabaha kadar uyku girmedi. Bu halin bana şeytanların vesveseleri ile gelmediğini yakinen bildim. Bu hal, bu konudaki ayak sürçmemin cezasıydı. O zaman şunu anladım ki, insan ilişkilerinde ufacık bir hatanın bile bedeli çok büyük olabilmektedir. İnsanın haddini bilmesi kadar büyük bir erdem yoktur. Bir de sözü o kadar ölçülü kullanmalı ki kaş yapayım derken göz çıkarmamak gerekiyor. Kalbimizdeki kaygıların en temel nedeni, başkalarına farkında olmadan yaşattığımız şeylerden, zulümlerden kaynaklanmaktadır. Tabii bu olay benim bu ilahi yasayı ilk olarak derinden yaşamamda bir milattı. O yüzden hiç aklımdan çıkmamaktadır. Daha sonra belki yüzlerce olayla bunun tecrübesini ve sağlamasını yaşadım. Bu konudaki görüşüm daha bir pekişti ve bana bir sünnetullah olarak göründü.
Bu konularda derinleşince şunu kavradım ki, gönül almalar ruha çok olumlu tesirde bulunmaktadır. Yani Allah rızası için insanın kendisini biraz zorlayarak tebessüm etmesinin, selam vermesinin, hal hatır sormasının, hediyeleşmesinin, hizmet etmesinin, başkalarının işlerini görmesinin, sıkıntılarını ve problemlerini çözmesinin boş olmadığını, hemen o gün veya o gece geri bildiriminin olduğunu, ruha büyük bir genişlik, huzur ve sevinç verdiğini anladım. Bu ne güzel bir yaşam ticaretiydi! Veriyorsun, alıyorsun. Bu kadar basitti. Hele hele daha büyük iyiliklerin bu konuda daha büyük nimetlere dönüştüklerini de kavradım. Bunların süreçlerinin daha da uzadığına şahit oldum. Gerçi bu söylediğimiz şeyler ilahi kitaplarda, konuyla ilgili dini ve tasavvufi kitaplarda geçmektedir ama bunlar soyut bilgilerdir. İnsanlar, hayatında bunları yaşayınca adeta bunları yeniden keşfetmiş gibi oluyorlar. Bunlar o zaman daha bir anlamlı görünüyorlar. Bunların değerini insan o zaman daha bir derinden kavrıyordu.
Haberlerde nedense artık sık duyar olduk: Bir adam cinnet geçirdi, tüm ailesini, eşini, şu kadar çocuğunu öldürdü diye. Hemen kendimi o cinnet geçiren adamın yerine koyarım. Ne oldu ki böyle bir karar aldı. Haberin kırıntıları arasında işini kaybettiğini, ekonomik olarak zor durumda olduğunu duyarız. Ama bu durumda olan binlerce insan vardır. Onlar neden böyle bir şey yapmıyorlar?.. Neden bu kişi cinnet geçirdi, bu işleri yaptı? Kalpler Allah’ın elindedir. Bazen kalpleri yüce Allah (c.c.) öyle bir sıkar ki, kişiye bütün genişliğine rağmen yeryüzü ve hayat dar gelir. Kaygıyla bunaltır. Adeta kalpte imanın hiçbir izi kalmaz. Kişiye intihar etmekten ve ailesini yok etmekten başka çıkar yol görünmez. İşte burada bir sır vardır. Bu kalp darlığı, kabz halinin, yani yoğun bir kaygıyla bunalmanın en başlıca nedeni, günahlarımız veya ibadetlerimizdeki ihmallerimizdir. Bir de başkalarına zulmetmektir. Allah (c.c.) bizleri bunlardan korusun. Başkalarının malına, canına, namusuna ve şerefine musallat olup da onların ahlarını almak kalplerimizi o kadar daraltır ki böyle durumlara düşmek işten bile olmayabilir. Nefis herkeste aynıdır. Günahlar her insana hitap eder. Bir zamanlar küçük gördüğümüz ve kendimizden uzak olduğunu düşündüğümüz bir günah bizleri pençesine alabilir. Bir de bakarız ki ailemizin bireylerini ortadan kaldıran ve sonra kendi canına kıymak zorunda olan birisine dönüşmüş olabiliriz. Allah bizleri böyle manevi afatlardan korusun. Âmin.
İnsan ilişkilerinde başkalarına bir kaygı yaşatan mutlaka o nicelikte ve nitelikte bir kaygı içerisinde olmaktadır. Yine insan ilişkilerinde pozitif olan da mutlaka bu olumlu durumu ruhsal dünyasında yaşamaktadır. Onun için şu ayet gayet düşündürücüdür ve sadece ahret hayatına hitap etmemekte, dünyadaki ve hayatımızdaki bir ilahi yasaya da işaret etmektedir: ‘Kim zerre ağırlığınca bir iyilik işlerse onun karşılığını görecektir. Kim de zerre ağırlığınca bir kötülük işlerse onun cezasını görecektir (Zilzal suresi, 7-8).’
Günahlardan tövbe etmek ruha büyük bir huzur ve rahatlık verir. Bunu ancak gerçekten günahlarına tövbe etmiş olanlar derinden kavrarlar. Bu hafiflik ve huzur duygusu onların bütün ruhlarını sarar. Çünkü onlar kaygılardan kurtulmuşlardır.
Yüce Allah (c.c.) bizlere bu dünya hayatında da cennet hayatına benzer bir hayatı yaşamamız için ilahi yasalarını bildirdi. İlahi emir ve yasaklar en başta bizlerin ruhsal sağlıklarını korumak için konulmuştur. Her biri psikoterapi vazifesi taşır. Bu ilk çemberdir. Ayrıca toplumsal yaşamda da iyileştirici ve koruyucu işlevleri vardır. Fakat insanlar o kadar nefis bataklığında ve şeytanların vesveselerinde bunalmışlardır ki bunun farkına varamamaktadırlar. Büyük çoğunluğu ilahi buyruklara karşı olumsuz tavır almakta ve daha dünyada iken kaygılarla dolu cehennem gibi bir yaşama rıza göstermektedirler.
Kaygı ruhsal bir olgudur. Öyle düşünce jimnastikleri ile ruhsal dünyadan atılamamaktadır. Kaygının çeşitleri vardır. Şeytanların vesveseleri kaygıyı başlatan ve besleyen bir kaynaktır. Ama nefisten kaynaklananlar daha güçlü ve inatçıdır. Ölüm kaygısı bu ikincisine aittir. Bunu insan öyle kolay kolay üzerinden atamaz. Bunun için kaygının zıddı olan kavrama yani imana, dolayısıyla ibadetlere iyi yapışmak gerekir.
Ruh namaz sırasında bilinçsiz de olsa nur ve feyz dalgalarını algılamaya başlar. Bu onda yavaş yavaş itminan duygusunu oluşturur. İtminan imanın güç kazanması ve yakinleşmesidir. Bu konuda insanlar o kadar derece derecedirler ki…
İnsanlar bazı kaygılarından korunmak için bedel ödemek zorundadırlar. Görünmez kazaların büyük kısmı bu kategoriye girer. Psikanaliz yöntemiyle bazı insanların yaşadıkları kazalarda bu bilinçdışı kendini cezalandırma isteğinin etkin rol oynadığı görülmüştür. Yani kişi bir bilinçdışı suçluluk duygusunun etkisiyle kendisini cezalandırma yoluna gitmekte, böylece bir kaza geçirmekte ve rahatlamaktadır. Psikoloji ve psikanaliz literatürüne girmiş bu olgunun doğruluğunu tartışmak bana pek akıllı ve mantıklı bir davranış olarak görünmemektedir. Şahsen ben bunun doğruluğuna, yani hak olduğuna yürekten inanmaktayım. Dinde de bunun karşılığının bulunduğunu ve kurban kesmenin bu anlama geldiğini düşünmekteyim. Kişinin bilinçdışında kendini cezalandırma gereksinimi, kendisinden kurban edilen hayvana yönlendirilerek büyük bir beladan, başına gelebilecek bir görünmez kazadan kurtardığına inanmaktayım.
Elbette bedel olarak ödenen bu kaygıların nedeni günahlarımızdır. Her ne kadar her günaha tövbe etmek mümkün ise de kul hakları her zaman üzerimizde bulunmaktadır. Hadis-i şeriflerden de anlaşılacağı üzere şayet hak sahibi affetmemişse bunlar tövbe ile de üzerimizden düşmemekte, ahrette yakamızı bırakmamaktadır. Ahrette güzel amellerimizin hak sahiplerine verilmesiyle affa uğramaktadırlar. Yüce Allah (c.c.), üzerimizdeki kul haklarını ödeyecek sevap sermayesini bu dünyada fazlasıyla bizlere nasip eylesin. Âmin.
Allahu a’lem bu kul hakları bilinçdışı dünyada büyük bir kaygı oluşturmakta ve cezalandırılma gereksinimine neden olmaktadır. Yüce Allah (c.c.), lutf u keremiyle kurban kesme yolu ile bizlere bu konuda bir çıkış kapısı açmakta, ruhsal dünyamızı büyük bir kaygıdan ve sıkıntıdan kurtarmaktadır. Ayrıca bela ve musibetlerden, görünmez kazalardan korumaktadır.
Ben bu olguda sadece şuna karşıyım: Bilinçdışında olan bu kendini cezalandırma olgusuna karşı değilim. Ama bu kavramın yalnızca bilinçdışına hasredilmesini doğru bulmamaktayım. Bilinçdışında böyle bir cezalandırılma gereksinimi olmadan da insanların başlarına günahları yüzünden bela ve musibetler, hususiyle görünmez kazalar gelebilir. Kurban kesme ve eti fakir ve fukaraya verme bunlara da kefaret olabilir. Bunu bilinçdışının algılayıp algılamamasını gereksiz görmekteyim.
İnsan tasavvuf yolunda cinni şeytanları daha yakından tanıma imkânı buluyor ve onlar hakkındaki marifeti artıyor. Bu konuda şu kanaate ulaştım ki, onların elinde insanları kaygıya düşürmek dışında başka bir güç ve kuvvet yoktur. Şeytanların bütün faaliyetlerinin temel ekseni, insanları kaygıya düşürmektir. Kaygı ile imandan uzaklaştırmak, psikolojilerini bozmaktır. Kişi kaygı ile insanlara güvenini kaybettiği gibi imani konularda da kuşkular yaşamaya başlamaktadır.
Bütün kaygı rüyaları şeytanlardan kaynaklanır. Şeytanların bilinçdışında insanda kaygı uyandıran sözcükleri ve cümleleri tekrarlaması ile meydana gelmektedir. Onun için içeriği kaygı olan rüyalara zerre kadar itibar edilmemeli, peygamberimizin (s.a.s) hadis-i şerifte buyurduğu üzere sol tarafa tükürerek şeytana bedeli ödenmelidir.
Aklımıza gelen kaygılar da böyledir. Şeytan vesveseleridir. İrademize ve yaşamımıza hâkim olmak isteyen cinni şeytanların vesveselerinin ürünüdürler. Bunlar içimize doğduğunda ‘Hasbinallah ve Ni’mel-Vekil (Allah yeter ve O ne güzel Vekil’dir.)’ zikri bu şeytanların suratlarına bir şamar gibi çarpar. Onların psikolojilerini bozar.
Şeytanlar vesvese yolu ile derler ki, ‘Eşin seni aldatıyor.’ Kişi hemen ‘Hasbinallah ve Nimel-Vekil (Allah yeter ve O ne güzel Vekil’dir.)’ zikrini çekerse ilgili kaygı bu sözle anlamsız olur. Çünkü bu zikirle Allah’a dayanılır. Bu tür olaylarda yüce Allah’ın kula yeteceği ve bu tür olumsuz bir durum gerçekleşse bile ancak onun yararına dönüşeceği dile getirilir. Çünkü yüce Allah (c.c.) şer olan şeylerden hayırlar da yaratır.
Şeytanlar vesvese yolu ile diyorlar ki â€˜İşinden olup mahvolacaksın. Şerefin, itibarın ayaklar altında olacak.’ Kişi hemen ‘Hasbinallah ve Nimel-Vekil (Allah yeter ve O ne güzel Vekil’dir.)’ diyerek bu kaygı için Allah’a dayanacak ve şeytanlar bu işten bıkmaya başlayacaklardır. Çaresizliklerinden tepineceklerdir. Bu zikir kaygıların ilacı gibidir. İmanı da bileyen, yakinleştiren bir etkiye sahiptir. Ara sıra çekmek veya belli bir sayısını virt edinmek kaygıları def etmede ve imanı yakinleştirmede büyük yararlar sağlar.
Şeytanlar neden kaygıları kullanırlar? Çünkü tek sermayeleri insanlara verdikleri kaygılardır. Şimdi bir an için dünyadaki düşmanlarınızı düşününüz ve onların size zarar vermede en çok nelerden yararlanacağını bir gözünüzün önüne getiriniz. Göreceksiniz ki düşmanlarınız sizlere en çok zayıf noktalarınızdan yükleneceklerdir. İşlediğiniz suçlar, yanlış hareketleriniz ve sözleriniz onlara bulunmaz fırsatlar sağlayacaktır. Onlar bunları her fırsatta sizin aleyhinize kullanmaya çalışacaklardır. Ruhsal dünyada da kaygı böyle bir işleve sahiptir. Şeytanlar türlü kaygılarla insanlara yüklenirler. Bakarlar ki bir kaygı kişinin ruhsal dünyasında çok etkili olmakta ve o kişinin ruhsal dünyasını alt üst etmektedir. Bunu azami derecede kullanmaya bakarlar. Böylece o kişinin yularını ellerine geçirmiş olurlar. Onu o kaygıyla yönetmeye, yönlendirmeye ve çeşitli günahları işlemeye sevk ederler.
Kaygı konusu olan olgu genellikle bilinçte değildir. Daha doğrusu bilince geldiğinde hemen bastırılır. Bilinçaltına itilir. Gücü bu bastırılmadan gelir. Şeytanların vesveseleri de bilinçaltında olur. Algılanmaz. Kaygı olarak dışa vurur. Kişi kaygı psikolojisi ile kendisini savunmaya geçer. Örneğin eşinin kendisini aldattığı yönünde bir kaygının kıskacında olan birisi sigaraya yüklenir, içki içer. Zinaya yönelir. Yani içerisinde bulunduğu kaygı psikolojisini ortadan kaldırmak için çeşitli günahları irtikâp eder. Bataklığa batmış birisinin debelendikçe dibe doğru çekilmesi gibi bir hal yaşar.
Şeytanların kaygı ile hedefledikleri şey, kişinin hayata, insanlara ve Allah’a karşı ümidini kırmaktır. Onu daha büyük suçlara teşvik etmektir. Ümitsizlik zaten küfürle eşanlamlıdır (bk. Yusuf suresi, 87). Büyük suçlar genellikle büyük bir ümitsizlik ve buhran içerisinde olan insanlarca işlenir. Bu suçlar genellikle kul haklarına girdiği için kişinin büyük bir olasılıkla imansız olarak ahrete gideceğinin alametleridir.
İnsan soyuna ebedi bir kinle düşman olan şeytanlar, bir insan büyük bir suç işleyince sevinçlerinden hoplayıp zıplarlar ve bunu bir parti ile de kutlarlar. Kendilerince bir zafer kazanmış olurlar. Böyle bir insan hatasını anlayıp pişmanlık hali yaşayıp ilahi emirleri yerine getirmeye başladığında şeytanlar üzüntülerinden kahrolurlar. O kadar ki bütün sermayesini kaybeden bir zengin kadar derin bir kederle mahvolurlar. Yüce Allah (c.c.) sonsuz lutf u keremiyle tövbe kapısını her günahkâra açar. Onun kapısında affedilmeyecek hiçbir günah yoktur: ‘De ki ey günahta aşırı giderek nefislerine zulmetmiş kullarım! Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin. Muhakkak ki Allah, bütün günahları bağışlar. Şüphesiz ki O çok bağışlayıcı ve merhamet edicidir. Öyleyse azap gelmeden önce Rabbinize dönün ve O’na teslim olun. Sonra kimseden yardım göremezsiniz (Zümer suresi, 53-54)’
Yüce Allah (c.c.), her birimize son nefeste iman ve rızasını nasip eylesin. Şeytanların imanlarımızı çalmak için verdikleri vesveselerdeki kaygıları boşa çıkarsın. Âmin.
Muhsin İyi
‘İman’ kelimesinin kökü ile ‘emniyet’ ve ‘güven’ kelimeleri arasında bir anlam ilgisi vardır. Buna göre imanın tam zıddı olan kavram, ‘kaygı’dır.
Kaygı, psikoloji literatüründe önemli bir kavramdır. Bütün nevrotik psikolojik rahatsızlıkların temelinde kaygı rol oynar.
İbadetler, imanın belirtisi olmanın yanında iman nurunu besleyen etkinliklerdir.
Yüce Allah (c.c.), dünyadaki her şeyi insan için yaratmıştır. Onun nimetlerini saymak istesek buna bir ömür yetmeyecektir.
İbadetler görünüşte yüce Allah (c.c.) için yapılır. Ama yüce Allah’ın (c.c.) insanların yaptığı ibadetlere hiç ihtiyacı yoktur. İbadetler ayrıntılı bir şekilde incelenirse bunların da insanların yararına olmak üzere farz kılındığı anlaşılır.
İbadetlerin psikolojik dünyamızda en önemli işlevi, kaygıları yok etmeleridir. Birer psikoterapi (ruhsal iyileştirme) olarak hizmette bulunmalarıdır.
İmandan yoksun bir insan büyük bir varoluşsal bir kaygı içerisinde bulunur.
Ölüm, her insanı büyük bir varoluşsal kaygı içerisine sokar. Yaş ilerledikçe bu kaygı artar. Her insan ölüme karşı kendince bir vaziyet alır. Genellikle bu varoluşsal kaygıdan kurtulmak için imana ve ibadetlere sığınılır. İman derece derece olduğu gibi insanların ölüm karşısında kaygıları da böyledir.
İnsan-ı kâmil (veli) için ölüm asıl sevgiliye (yüce Allah’a) vuslattır. Aşktır.
Ölümle iman esaslarını oluşturan bazı şeylerin perdesi kaldırılacaktır. Örneğin kişi öldüğünde melekleri görecek, cennet ve cehennem sahnelerinden bazı şeylere tanık olacaktır. Kâfirler için de müminler için de bunlar yüce Allah’a (c.c.) imanda bir yakinlik sağlayacaktır.
İnsanların büyük çoğunluğu için ölüm büyük bir kaygı kaynağıdır. Bu büyük kaygıdan kurtulmanın tek yolu iman ve onun kaynağı ve besleyicisi olan ibadetlerdir.
Mevlana Celalettin Rumi (k.s.), Mesnevi’de bu konu üzerinde mealen şu şekilde bir yorumda bulunur: ‘Ana karnındaki bir yavruya deseniz ki, sen şu anda kan, irin içerisinde ve dar bir mekânda bulunuyorsun. Dışarıda dünya kadar geniş bir alan bulunmaktadır. Orada yüce Allah’ın (c.c.) sonsuz nimetleri önüne rızık olarak serilmektedir. Gel buradan oraya gidelim. Cenin bu sözlere inanmayacaktır. Bu teklifi de kabul etmeyecektir. Çünkü dünyayı tanımamaktadır. Doğmaktan ve dünyaya gelmekten büyük bir kaygı duyacaktır. Zaten bebeğin dünyaya gelirken ağlaması da bu kaygının ifadesidir. Bunun gibi yüce Allah (c.c.) da, mümin kullarına ilahi kitaplarında şöyle seslenmektedir: Ölümle yok olmayacaksınız. Ceninin anne karnında büyüyüp oradan dünyaya gelmesi gibi ölümle başka bir âlemde doğmaktasınız. Yüce Allah’ın cennette kerem sofrasına ebedi olarak misafir olmaktasınız. Fakat yine de insanlar ölümden kaygı duyarlar. Alıştıkları bu dünya hayatından oraya gitmeye pek istekli olmazlar. Hâlbuki bu dünya hayatı bir imtihan yurdu olması dolayısıyla ahret yurduna göre bir cenin hayatından farksızdır.’
İnsan, ölümü hatırlamaz görünse bile aslında bilinçdışında bir an bile bunu unutmaz. Ruh, ebedi bir hayatı yaşamak için yaratılmıştır. Zaten ölümle de ölmemektedir. Başka bir hayata intikal etmektedir. Ruh, ölümle berzah âleminde yaşamakta, ebedi hayatı için bu istasyonda kısa bir süreliğine bekletilmektedir. Fakat dünya hayatında ölüm olgusu ruhun önünde bir kaygı olarak durur. Bu, ancak iman ve ibadetlerle aşılabilinir. Kişi iman ve nurla bu dünya hayatının ölümle başka bir hayata intikal ettiğini kavrar. Bu konuda bir emniyete ve güvene ulaşır. İhtiyarlık ve ölüm ebedi hayata kavuşmada bir merdiven basamağı olarak kabul edilir. Böylece ölüm bir kaygı kaynağı olmaktan çıkarak bir aşk ve ümit kapısı olur. Veliler ölüme bu gözle bakarlar. İman derecesine göre müminler de ölüme bu şekilde bir bakış açısı geliştirmeye başlarlar.
Ölüm nasıl bir aşk ve ümit kapısı olmasın ki, yüce Allah’ın(c.c.) güzel isimlerinden birisi de el-Mümit’tir. El-Mümit, yüce Allah’ın (c.c.) canlı varlıkları öldürmesi anlamına gelen güzel bir ismidir. Şayet ölüm güzel ve iyi bir olgu olmasa idi yüce Allah (c.c.) bu güzel ismi üzerine almazdı. Ölüm güzel ve iyi bir olgu olmanın ötesinde veliler için de bir aşk kaynağıdır. Mevlana’nın (k.s) ölüm gününde insanların matem tutmalarını istememesi ve ölünü şeb-i arus (düğün, gelin gecesi) olarak adlandırması da bu nedene dayanır.
Elbette bu sözlerimiz insanların hayatlarına son vermeleri için veya intihar etmelerine bir gerekçe olmamalıdır. Zira insanın kendi irade ve elleriyle hayatına son vermeye hakkı yoktur. Bu, bir cinayettir. Başka bir insanı öldürmek kadar büyük bir günahtır. El-Mümit olan yüce Allah’ın (c.c.) işine karışmak doğru değildir. Yüce Allah (c.c.), bu güzel ismini bizlere sevmeyi nasip eylesin. Âmin.
İmandan yoksun bir insan büyük bir varoluşsal kaygı içerisindedir. Dünyaya gelip de ağlayan bir bebek gibidir. İçerisinde bulunduğu varoluşsal kaygı ile boğulmaktadır. İmanın verdiği huzurdan yoksundur.
Bir bebek anne sütü kadar annenin verdiği sevgi ve güven duygusuna da muhtaçtır. Bu manevi ihtiyaçlar annenin sarılmaları ve ninnileri ile bebeğin ruhunu besler. Sevgi ve güven duyguları annenin ruhundan bebeğe bir enerji dalgası ile ulaşır. Bebeğin bedeni annenin sütü ile büyürken ruhsal dünyası da yakın çevresinden, özellikle annesinden ve babasından gelen, sevgi ve güven telkin eden sözlerle, davranışlarla, eylemlerle ve bunların manası olan ruhsal enerjiler ile gelişir. İnsan yetişkin olduğunda da bir bebek kadar çaresizdir. Yine yaşamak için yiyeceğe, içeceğe muhtaçtır. Ruhsal dünyası da böyledir. Ama bebekken anne ve babadan gelen ruhsal enerjinin yerini başka şeyler tutar. Bu sefer anne ve babanın yerini yüce Allah (c.c.) ve O’na iman alır. İman nur ve feyz kaynağıdır. Bunlar ruhun gerekli olduğu enerji kaynaklarıdır. Bedenin yemesi ve içmesi gibi nur ve feyz de imanla ruhu besler. Bu açıdan namaz imanın adeta tecessüm etmiş halidir. Kişi namazda yüce Allah’ın (c.c.) huzurunda durduğunu varsayarak O’nunla ruhsal bir ilişkiye girer. Bu sırada nura ve feyze gark olur.
Tabii namazdaki ihlâsına göre kişide nur ve feyiz artar veya azalır. Ama namaz kılan hiçbir insan nurdan ve feyizden nasipsiz olmaz. Az çok her insan namazla yüzünü, vücudunu yüce Allah’a (c.c.) döndürdüğünde O’ndan nur ve feyiz yönüyle nasiplenir. Tıpkı bitkilerin güneşten istifade ettikleri gibi namaz sırasında yönünü Allah’a dönen müminlerin ruhları da nur ve feyiz ile gıdalanırlar.
Nur ve feyizle beslenen bir ruhta kaygı azalır. İman yakinleşir. Hayata pozitif bir gözle bakma gelişir. Yaşamın boş olmadığını, her şeyin yüce Allah’ın emri ile işlediğini görür. Hayır ve şerrin yüce Allah’ın (c.c.) yaratması ile olduğuna inandığı için başına gelebilecek kötü olaylardan ötürü bir kaygı duymamaya, iyi şeylerden de nefsine bir pay çıkarmamaya çalışır. Her şeyin bir imtihan konusu olduğunu unutmaz: ‘Yeryüzünde vuku bulan ve sizin başınıza gelen herhangi bir musibet yoktur ki biz onu yaratmadan önce bir kitapta yazılmış olmasın. Şüphesiz bu Allah’a kolaydır. Böylece kaybettiğinize üzülmeyesiniz ve Allah’ın size verdiği nimetlerle şımarmayasınız. Çünkü Allah kendini beğenenleri, kibirlileri sevmez (Hadid suresi, 23-24)’
Ölüm olgusu yaş ilerledikçe müminde iman ve ibadet nuruyla kaygı uyandırmamaya; ümit ve aşk duygularının kaynağı olmaya başlar.
Günahlar kaygı kaynaklarıdır. Bir mümin de günahlardan masum değildir. Hayatındaki sıkıntılar, problemler, kaygılar hep bunlardan kaynaklanır.
Bir gün bir genç kız bana evlenmek istediği bir erkekten söz edip onunla evlenip evlenmemesinin doğru olup olmadığını sordu. Delikanlı namaza olumlu bir gözle baktığı halde namaz kılmıyormuş. Ben de bu yüzden konuya olumsuz bakıyordum. Görüşümü bildirdim. Ama bu bildirmede biraz çizgiyi aşan ifadeler kullandım. Ayağım kaydı. O akşam bende öyle bir ruh haleti oldu ki bunun nedeninin bu kızın kararına karşı olumsuz görüşümden ve haddimi aşan ifadeler olduğundan zerre kadar şüphe etmedim. Çünkü genç kız o delikanlı ile evlenmeyi kafasına koymuş ve kararını vermişti. Benim sözlerim onda büyük bir kuşku meydana getirmiş, onun o vaziyeti benim ruhsal dünyama tesir etmişti. İnsan tasavvuf yolunda belli bir merhaleye geldiğinde şeytanın vesveselerini, Allah’tan gelenleri çok rahat bir şekilde ayırabilmektedir. Ben de âcizane bu yolda sadatların himmeti ile biraz sağımı solumu anlayabilmekteydim. Tüm gece boyunca hayatımdaki bazı insanlardan ve ilişkilerden öyle bir büyük kuşku ve kaygıya düşmüştüm ki gözüme sabaha kadar uyku girmedi. Bu halin bana şeytanların vesveseleri ile gelmediğini yakinen bildim. Bu hal, bu konudaki ayak sürçmemin cezasıydı. O zaman şunu anladım ki, insan ilişkilerinde ufacık bir hatanın bile bedeli çok büyük olabilmektedir. İnsanın haddini bilmesi kadar büyük bir erdem yoktur. Bir de sözü o kadar ölçülü kullanmalı ki kaş yapayım derken göz çıkarmamak gerekiyor. Kalbimizdeki kaygıların en temel nedeni, başkalarına farkında olmadan yaşattığımız şeylerden, zulümlerden kaynaklanmaktadır. Tabii bu olay benim bu ilahi yasayı ilk olarak derinden yaşamamda bir milattı. O yüzden hiç aklımdan çıkmamaktadır. Daha sonra belki yüzlerce olayla bunun tecrübesini ve sağlamasını yaşadım. Bu konudaki görüşüm daha bir pekişti ve bana bir sünnetullah olarak göründü.
Bu konularda derinleşince şunu kavradım ki, gönül almalar ruha çok olumlu tesirde bulunmaktadır. Yani Allah rızası için insanın kendisini biraz zorlayarak tebessüm etmesinin, selam vermesinin, hal hatır sormasının, hediyeleşmesinin, hizmet etmesinin, başkalarının işlerini görmesinin, sıkıntılarını ve problemlerini çözmesinin boş olmadığını, hemen o gün veya o gece geri bildiriminin olduğunu, ruha büyük bir genişlik, huzur ve sevinç verdiğini anladım. Bu ne güzel bir yaşam ticaretiydi! Veriyorsun, alıyorsun. Bu kadar basitti. Hele hele daha büyük iyiliklerin bu konuda daha büyük nimetlere dönüştüklerini de kavradım. Bunların süreçlerinin daha da uzadığına şahit oldum. Gerçi bu söylediğimiz şeyler ilahi kitaplarda, konuyla ilgili dini ve tasavvufi kitaplarda geçmektedir ama bunlar soyut bilgilerdir. İnsanlar, hayatında bunları yaşayınca adeta bunları yeniden keşfetmiş gibi oluyorlar. Bunlar o zaman daha bir anlamlı görünüyorlar. Bunların değerini insan o zaman daha bir derinden kavrıyordu.
Haberlerde nedense artık sık duyar olduk: Bir adam cinnet geçirdi, tüm ailesini, eşini, şu kadar çocuğunu öldürdü diye. Hemen kendimi o cinnet geçiren adamın yerine koyarım. Ne oldu ki böyle bir karar aldı. Haberin kırıntıları arasında işini kaybettiğini, ekonomik olarak zor durumda olduğunu duyarız. Ama bu durumda olan binlerce insan vardır. Onlar neden böyle bir şey yapmıyorlar?.. Neden bu kişi cinnet geçirdi, bu işleri yaptı? Kalpler Allah’ın elindedir. Bazen kalpleri yüce Allah (c.c.) öyle bir sıkar ki, kişiye bütün genişliğine rağmen yeryüzü ve hayat dar gelir. Kaygıyla bunaltır. Adeta kalpte imanın hiçbir izi kalmaz. Kişiye intihar etmekten ve ailesini yok etmekten başka çıkar yol görünmez. İşte burada bir sır vardır. Bu kalp darlığı, kabz halinin, yani yoğun bir kaygıyla bunalmanın en başlıca nedeni, günahlarımız veya ibadetlerimizdeki ihmallerimizdir. Bir de başkalarına zulmetmektir. Allah (c.c.) bizleri bunlardan korusun. Başkalarının malına, canına, namusuna ve şerefine musallat olup da onların ahlarını almak kalplerimizi o kadar daraltır ki böyle durumlara düşmek işten bile olmayabilir. Nefis herkeste aynıdır. Günahlar her insana hitap eder. Bir zamanlar küçük gördüğümüz ve kendimizden uzak olduğunu düşündüğümüz bir günah bizleri pençesine alabilir. Bir de bakarız ki ailemizin bireylerini ortadan kaldıran ve sonra kendi canına kıymak zorunda olan birisine dönüşmüş olabiliriz. Allah bizleri böyle manevi afatlardan korusun. Âmin.
İnsan ilişkilerinde başkalarına bir kaygı yaşatan mutlaka o nicelikte ve nitelikte bir kaygı içerisinde olmaktadır. Yine insan ilişkilerinde pozitif olan da mutlaka bu olumlu durumu ruhsal dünyasında yaşamaktadır. Onun için şu ayet gayet düşündürücüdür ve sadece ahret hayatına hitap etmemekte, dünyadaki ve hayatımızdaki bir ilahi yasaya da işaret etmektedir: ‘Kim zerre ağırlığınca bir iyilik işlerse onun karşılığını görecektir. Kim de zerre ağırlığınca bir kötülük işlerse onun cezasını görecektir (Zilzal suresi, 7-8).’
Günahlardan tövbe etmek ruha büyük bir huzur ve rahatlık verir. Bunu ancak gerçekten günahlarına tövbe etmiş olanlar derinden kavrarlar. Bu hafiflik ve huzur duygusu onların bütün ruhlarını sarar. Çünkü onlar kaygılardan kurtulmuşlardır.
Yüce Allah (c.c.) bizlere bu dünya hayatında da cennet hayatına benzer bir hayatı yaşamamız için ilahi yasalarını bildirdi. İlahi emir ve yasaklar en başta bizlerin ruhsal sağlıklarını korumak için konulmuştur. Her biri psikoterapi vazifesi taşır. Bu ilk çemberdir. Ayrıca toplumsal yaşamda da iyileştirici ve koruyucu işlevleri vardır. Fakat insanlar o kadar nefis bataklığında ve şeytanların vesveselerinde bunalmışlardır ki bunun farkına varamamaktadırlar. Büyük çoğunluğu ilahi buyruklara karşı olumsuz tavır almakta ve daha dünyada iken kaygılarla dolu cehennem gibi bir yaşama rıza göstermektedirler.
Kaygı ruhsal bir olgudur. Öyle düşünce jimnastikleri ile ruhsal dünyadan atılamamaktadır. Kaygının çeşitleri vardır. Şeytanların vesveseleri kaygıyı başlatan ve besleyen bir kaynaktır. Ama nefisten kaynaklananlar daha güçlü ve inatçıdır. Ölüm kaygısı bu ikincisine aittir. Bunu insan öyle kolay kolay üzerinden atamaz. Bunun için kaygının zıddı olan kavrama yani imana, dolayısıyla ibadetlere iyi yapışmak gerekir.
Ruh namaz sırasında bilinçsiz de olsa nur ve feyz dalgalarını algılamaya başlar. Bu onda yavaş yavaş itminan duygusunu oluşturur. İtminan imanın güç kazanması ve yakinleşmesidir. Bu konuda insanlar o kadar derece derecedirler ki…
İnsanlar bazı kaygılarından korunmak için bedel ödemek zorundadırlar. Görünmez kazaların büyük kısmı bu kategoriye girer. Psikanaliz yöntemiyle bazı insanların yaşadıkları kazalarda bu bilinçdışı kendini cezalandırma isteğinin etkin rol oynadığı görülmüştür. Yani kişi bir bilinçdışı suçluluk duygusunun etkisiyle kendisini cezalandırma yoluna gitmekte, böylece bir kaza geçirmekte ve rahatlamaktadır. Psikoloji ve psikanaliz literatürüne girmiş bu olgunun doğruluğunu tartışmak bana pek akıllı ve mantıklı bir davranış olarak görünmemektedir. Şahsen ben bunun doğruluğuna, yani hak olduğuna yürekten inanmaktayım. Dinde de bunun karşılığının bulunduğunu ve kurban kesmenin bu anlama geldiğini düşünmekteyim. Kişinin bilinçdışında kendini cezalandırma gereksinimi, kendisinden kurban edilen hayvana yönlendirilerek büyük bir beladan, başına gelebilecek bir görünmez kazadan kurtardığına inanmaktayım.
Elbette bedel olarak ödenen bu kaygıların nedeni günahlarımızdır. Her ne kadar her günaha tövbe etmek mümkün ise de kul hakları her zaman üzerimizde bulunmaktadır. Hadis-i şeriflerden de anlaşılacağı üzere şayet hak sahibi affetmemişse bunlar tövbe ile de üzerimizden düşmemekte, ahrette yakamızı bırakmamaktadır. Ahrette güzel amellerimizin hak sahiplerine verilmesiyle affa uğramaktadırlar. Yüce Allah (c.c.), üzerimizdeki kul haklarını ödeyecek sevap sermayesini bu dünyada fazlasıyla bizlere nasip eylesin. Âmin.
Allahu a’lem bu kul hakları bilinçdışı dünyada büyük bir kaygı oluşturmakta ve cezalandırılma gereksinimine neden olmaktadır. Yüce Allah (c.c.), lutf u keremiyle kurban kesme yolu ile bizlere bu konuda bir çıkış kapısı açmakta, ruhsal dünyamızı büyük bir kaygıdan ve sıkıntıdan kurtarmaktadır. Ayrıca bela ve musibetlerden, görünmez kazalardan korumaktadır.
Ben bu olguda sadece şuna karşıyım: Bilinçdışında olan bu kendini cezalandırma olgusuna karşı değilim. Ama bu kavramın yalnızca bilinçdışına hasredilmesini doğru bulmamaktayım. Bilinçdışında böyle bir cezalandırılma gereksinimi olmadan da insanların başlarına günahları yüzünden bela ve musibetler, hususiyle görünmez kazalar gelebilir. Kurban kesme ve eti fakir ve fukaraya verme bunlara da kefaret olabilir. Bunu bilinçdışının algılayıp algılamamasını gereksiz görmekteyim.
İnsan tasavvuf yolunda cinni şeytanları daha yakından tanıma imkânı buluyor ve onlar hakkındaki marifeti artıyor. Bu konuda şu kanaate ulaştım ki, onların elinde insanları kaygıya düşürmek dışında başka bir güç ve kuvvet yoktur. Şeytanların bütün faaliyetlerinin temel ekseni, insanları kaygıya düşürmektir. Kaygı ile imandan uzaklaştırmak, psikolojilerini bozmaktır. Kişi kaygı ile insanlara güvenini kaybettiği gibi imani konularda da kuşkular yaşamaya başlamaktadır.
Bütün kaygı rüyaları şeytanlardan kaynaklanır. Şeytanların bilinçdışında insanda kaygı uyandıran sözcükleri ve cümleleri tekrarlaması ile meydana gelmektedir. Onun için içeriği kaygı olan rüyalara zerre kadar itibar edilmemeli, peygamberimizin (s.a.s) hadis-i şerifte buyurduğu üzere sol tarafa tükürerek şeytana bedeli ödenmelidir.
Aklımıza gelen kaygılar da böyledir. Şeytan vesveseleridir. İrademize ve yaşamımıza hâkim olmak isteyen cinni şeytanların vesveselerinin ürünüdürler. Bunlar içimize doğduğunda ‘Hasbinallah ve Ni’mel-Vekil (Allah yeter ve O ne güzel Vekil’dir.)’ zikri bu şeytanların suratlarına bir şamar gibi çarpar. Onların psikolojilerini bozar.
Şeytanlar vesvese yolu ile derler ki, ‘Eşin seni aldatıyor.’ Kişi hemen ‘Hasbinallah ve Nimel-Vekil (Allah yeter ve O ne güzel Vekil’dir.)’ zikrini çekerse ilgili kaygı bu sözle anlamsız olur. Çünkü bu zikirle Allah’a dayanılır. Bu tür olaylarda yüce Allah’ın kula yeteceği ve bu tür olumsuz bir durum gerçekleşse bile ancak onun yararına dönüşeceği dile getirilir. Çünkü yüce Allah (c.c.) şer olan şeylerden hayırlar da yaratır.
Şeytanlar vesvese yolu ile diyorlar ki â€˜İşinden olup mahvolacaksın. Şerefin, itibarın ayaklar altında olacak.’ Kişi hemen ‘Hasbinallah ve Nimel-Vekil (Allah yeter ve O ne güzel Vekil’dir.)’ diyerek bu kaygı için Allah’a dayanacak ve şeytanlar bu işten bıkmaya başlayacaklardır. Çaresizliklerinden tepineceklerdir. Bu zikir kaygıların ilacı gibidir. İmanı da bileyen, yakinleştiren bir etkiye sahiptir. Ara sıra çekmek veya belli bir sayısını virt edinmek kaygıları def etmede ve imanı yakinleştirmede büyük yararlar sağlar.
Şeytanlar neden kaygıları kullanırlar? Çünkü tek sermayeleri insanlara verdikleri kaygılardır. Şimdi bir an için dünyadaki düşmanlarınızı düşününüz ve onların size zarar vermede en çok nelerden yararlanacağını bir gözünüzün önüne getiriniz. Göreceksiniz ki düşmanlarınız sizlere en çok zayıf noktalarınızdan yükleneceklerdir. İşlediğiniz suçlar, yanlış hareketleriniz ve sözleriniz onlara bulunmaz fırsatlar sağlayacaktır. Onlar bunları her fırsatta sizin aleyhinize kullanmaya çalışacaklardır. Ruhsal dünyada da kaygı böyle bir işleve sahiptir. Şeytanlar türlü kaygılarla insanlara yüklenirler. Bakarlar ki bir kaygı kişinin ruhsal dünyasında çok etkili olmakta ve o kişinin ruhsal dünyasını alt üst etmektedir. Bunu azami derecede kullanmaya bakarlar. Böylece o kişinin yularını ellerine geçirmiş olurlar. Onu o kaygıyla yönetmeye, yönlendirmeye ve çeşitli günahları işlemeye sevk ederler.
Kaygı konusu olan olgu genellikle bilinçte değildir. Daha doğrusu bilince geldiğinde hemen bastırılır. Bilinçaltına itilir. Gücü bu bastırılmadan gelir. Şeytanların vesveseleri de bilinçaltında olur. Algılanmaz. Kaygı olarak dışa vurur. Kişi kaygı psikolojisi ile kendisini savunmaya geçer. Örneğin eşinin kendisini aldattığı yönünde bir kaygının kıskacında olan birisi sigaraya yüklenir, içki içer. Zinaya yönelir. Yani içerisinde bulunduğu kaygı psikolojisini ortadan kaldırmak için çeşitli günahları irtikâp eder. Bataklığa batmış birisinin debelendikçe dibe doğru çekilmesi gibi bir hal yaşar.
Şeytanların kaygı ile hedefledikleri şey, kişinin hayata, insanlara ve Allah’a karşı ümidini kırmaktır. Onu daha büyük suçlara teşvik etmektir. Ümitsizlik zaten küfürle eşanlamlıdır (bk. Yusuf suresi, 87). Büyük suçlar genellikle büyük bir ümitsizlik ve buhran içerisinde olan insanlarca işlenir. Bu suçlar genellikle kul haklarına girdiği için kişinin büyük bir olasılıkla imansız olarak ahrete gideceğinin alametleridir.
İnsan soyuna ebedi bir kinle düşman olan şeytanlar, bir insan büyük bir suç işleyince sevinçlerinden hoplayıp zıplarlar ve bunu bir parti ile de kutlarlar. Kendilerince bir zafer kazanmış olurlar. Böyle bir insan hatasını anlayıp pişmanlık hali yaşayıp ilahi emirleri yerine getirmeye başladığında şeytanlar üzüntülerinden kahrolurlar. O kadar ki bütün sermayesini kaybeden bir zengin kadar derin bir kederle mahvolurlar. Yüce Allah (c.c.) sonsuz lutf u keremiyle tövbe kapısını her günahkâra açar. Onun kapısında affedilmeyecek hiçbir günah yoktur: ‘De ki ey günahta aşırı giderek nefislerine zulmetmiş kullarım! Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin. Muhakkak ki Allah, bütün günahları bağışlar. Şüphesiz ki O çok bağışlayıcı ve merhamet edicidir. Öyleyse azap gelmeden önce Rabbinize dönün ve O’na teslim olun. Sonra kimseden yardım göremezsiniz (Zümer suresi, 53-54)’
Yüce Allah (c.c.), her birimize son nefeste iman ve rızasını nasip eylesin. Şeytanların imanlarımızı çalmak için verdikleri vesveselerdeki kaygıları boşa çıkarsın. Âmin.
Muhsin İyi