Cevap: Lem'alar - Sayfa No:27
ve arza verdikleri ziya, hararet, bilhassa arza yaptıkları sair yardımlarını görüyorsunuz. Ve keza, bulutla arz arasında cereyan eden su alışverişine bakınız ki, arz, suyu buhar şeklinde buluta veriyor, bulut da kendi fabrikalarında lâzım gelen ameliyatı yaptıktan sonra buz, kar, yağmur şeklinde iade ediyor. Sanki o camid cirimler, lisan-ı halleriyle telsiz telgraf gibi birbiriyle konuşur ve yekdiğerine arz-ı ihtiyaç ediyorlar. Bilhassa bütün o ecram âdeta el ele vermiş gibi, kemâl-i ciddiyetle zevilhayata lâzım olan şeyleri tedarik etmek hizmetinde sa’y ediyorlar ve bir Müdebbirin emrine bağlı olup bir gayeye teveccüh ediyorlar.
Evet, şu teavün kanununa ittibaen, şems, kamer, gece ve gündüz, yaz ve kış taraflarından yapılan yardımlar sayesinde, şu hayvanların erzakını yetiştiren nebatat izn-i İlâhî ile meydana gelir. Hayvanat da emr-i Rabbânî ile beşerin ihtiyacatını yerine getirir. Balarısıyla ipekböceğinin insanlara yaptıkları yardımlar, bu dâvâyı ispat eder.
Evet, bu gibi eşya-yı camidenin yekdiğerine yaptıkları şu yardımlar, pek âşikâr bir delildir ki, onlar kerîm bir Müdebbirin hademesi ve amelesi olup Onun emriyle, izniyle iş görürler.
SEKİZİNCİ LEM’A: Gıda olarak mahlûkata, bilhassa hayvanata taksim edilen rızıklara dikkat lâzımdır ki, bu rızık vakt-i muayyeninde yetişir, vakt-i ihtiyaçta sevk edilir. Ve derece-i ihtiyaç nisbetinde yapılan sevkiyatta büyük bir intizam vardır. İşte, bu umumî rızık hakkında görünen geniş ve muntazam rahmet ve inayetler, ancak herşeyin mürebbîsi ve herşeyin müdebbiri ve herşey yed-i teshîrinde bulunan bir Zâtın hâtem-i hassı olabilir.
DOKUZUNCU LEM’A: Bakınız, âlem-i arz ve bütün cüz’iyat üstünde hâtem-i ehadiyet bulunduğu gibi, dağınık neviler ve muhit unsurlar üstünde de aynen o hâtem-i ehadiyet bulunur.
| Müdebbir: idare eden, ilmiyle her şeyin sonunu görüp ona göre hikmetle iş yapan Allah | Zât: Allah |
| amele: işçiler | ameliyat: işlemler, uygulamalar |
| arz: dünya | arz-ı ihtiyaç: ihtiyacını arzetme, dile getirme |
| aynen: tıpkı, tıpkısı | beşer: insan |
| bilhassa: özellikle | camid: cansız, katı |
| cereyan eden: geçen, olan, yapılan | cirim: büyük cisim |
| cüz'iyat: sınıflara, türlere ait bireyler | derece-i ihtiyaç: ihtiyaç derecesi |
| dâvâ: iddia | ecram: gök cisimleri, yıldızlar |
| emr-i Rabbânî: bütün varlıkların Rabbi olan Allah’ın emri | erzak: rızıklar, yenilecek ve içilecek şeyler |
| eşya-yı camide: cansız varlıklar | hademe: hizmetkârlar |
| hararet: ısı, sıcaklık | hayvanat: hayvanlar |
| hâtem-i ehadiyet: Allah’ın her bir varlıkta birliğini gösteren mühür | hâtem-i has: özel mühür |
| ihtiyacat: ihtiyaçlar | inayet: yardım ve gözetim |
| intizam: düzen | ittibaen: tabi olarak, uyarak |
| izn-i İlâhî: Allah’ın izni | kamer: Ay |
| kemâl-i ciddiyet: tam bir ciddiyet | kerîm: cömertlik ve ikram sahibi |
| keza: aynı, aynı biçimde | lisan-ı hal: hal dili |
| mahlûkat: yaratılmışlar, varlıklar | muhit: her şeyi içine alan, kuşatan |
| muntazam: düzenli | mürebbî: terbiye edici, eğitici |
| nebatat: bitkiler | nevi: çeşit, tür |
| nisbetinde: oranında | rahmet: İlâhî şefkat ve merhamet |
| rızık: Allah’ın ihsan ettiği nimetler, yiyecekler | sa'y etmek: çalışmak |
| sair: diğer, başka | sevk edilmek: başka bir yere gönderilmek |
| sevkiyat: toplu halde gönderme; yollama | taksim edilen: ayrılan |
| teavün: yardımlaşma | tedarik etmek: karşılamak |
| teveccüh etmek: yönelmek | umumî: genel, herkese ait |
| unsur: element, madde | vakt-i ihtiyaç: ihtiyaç vakti |
| vakt-i muayyen: belirlenmiş vakit; bilinen zaman | yed-i teshîr: itaat ettirme, boyun eğdirme eli |
| yekdiğer: bir başkası, bir öteki | zevilhayat: hayat sahipleri, canlılar |
| ziya: ışık, parlaklık | âdeta: sanki |
| âlem-i arz: dünya âlemi | âşikâr: açıkça |
| şems: Güneş |
|
