Tarikatların Sayısı:
Tarikatlar, sufi’yi Allah’a götüren manevî yollardır. Acaba bu yollar ne kadardır?
Bu soruya sufiler şöyle cevap verirler: “Allah’a ulaşan yollar, yaratıkların nefesleri sayısıncadır.”32
Nefeslerin sayısı deyince belki şu ayrıntıyı vermek güzel olabilir; eskiler, bir insan için günde yirmi dört bin nefes vardır demişlerdir.33 Hatta İmam Şa’rani, “el-Minen” adlı eserinde: “Allah tealanın bana olan en büyük lütuflarından biri de, tarikata daha ilk girişimden itibaren, yirmi dört saat içinde yirmi dört bin kere “Allah” lafza-i celalini zikretmem oldu ki bu, yirmi dört saat içinde alınan nefesler demektir. Ümid ederim ki bu sayede hiçbir nefesim Allah’ı zikirden hali kalmasın.” der.34
Sûfîlerin bu “yaratıkların nefesleri sayısıncadır” sözlerinden anlaşılan, tarikatların sayısının sayılamayacak kadar çok oluşudur. Ahlak, tabiat ve karakterleri çok değişik olan insanlar için de bundan daha tabii bir şey olamaz.
M.E.B İslam Ansiklopedisinde tarikatların geniş bir listesi verilmiştir. Dört yüzü aşkın tarikatın nisbet edilen zatlarla beraber tesbitini orada görmekteyiz. Bu bize kesin bir rakamdan ziyade herhalde bir fikir vermeye yarar. Çünkü geniş İslam Coğrafyasında, hele günümüzdeki gelişmelerle beraber düşünüldüğünde, kuşkusuz bu rakam binlerle ifadesini bulacaktır.
M. Zeki Pakal’ın “Osmanlı Tarihi Deyimler ve Terimler Sözlüğü” adlı eserinde de evvel teessüs ederek şöhret bulanlardan on bir (11), sonra zuhur edenlerden de yirmi altı (26) tarikatı, kurucuları ve şubeleri ile birlikte saymaktadır.35
Bu meşhur tarikatların silsilelerindeki meşayihi inceleyen müstakil kitaplar da vardır. Şu ikisini örnek gösterebiliriz: Hocazade Ahmed Hilmi, Hadikatu’l Evliya,36 Sadık Vicdani, Tomar-ı Turuk-i Aliye.37
