Cevap: ﻟَﻪُ ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ
İşte bağistan-ı kâinattaki ecram ve mevcudat ve Küre-i Arz bahçesindeki nebatat ve hayvanat ve eşcar ve nebatatın başlarındaki ezhar ve semerat; nihayet derecede yüksek bir sadâ ile şehadet eder, ilân eder, derler ki:
Bizim Hâlıkımız ve Musavvirimiz ve bizi hediye veren Kadîr-i Zülcemal, Hakîm-i Bîmisal, Kerim-i Pür-neval herşey'e kàdirdir. Hiçbir şey ona ağır gelmez. Hiçbir şey daire-i kudretinden hariç olamaz. Kudretine nisbeten, zerreler yıldızlar birdir. Küllî, cüz'î kadar kolaydır. Cüz', küll kadar kıymetlidir. En büyük, en küçük kadar kudretine nisbeten rahattır. Küçük, büyük kadar san'atlıdır.. belki san'atça bazı küçük, büyükten daha büyüktür. Bütün mazideki acaib-i kudreti olan vukuat şehadet eder ki; o Kadîr-i Mutlak, bütün istikbaldeki acaib-i imkânata muktedirdir. Dünü getiren, yarını getirdiği gibi; maziyi icad eden o Zât-ı Kadîr, istikbali dahi icad eder. Dünyayı yapan o Sâni'-i Hakîm, âhireti de yapar. Evet Mabud-u Bilhak yalnız o Kadîr-i Zülcelal olduğu gibi, Mahmud-u Bil'ıtlak yine yalnız odur. İbadet ona mahsus olduğu gibi, hamd ü sena dahi ona hastır.
Hiç mümkün müdür ki: Semavat ve Arz'ı halkeden bir Sâni'-i Hakîm, Semavat ve Arz'ın en mühim neticesi ve kâinatın en mükemmel meyvesi olan insanları başıboş bıraksın, esbab ve tesadüfe havale etsin, hikmet-i bahiresini abesiyete kalbetsin? Hâşâ!..
Ecram: Ruhsuz ve cansız büyük varlıklar, yıldızlar.
Eşcar: Ağaçlar.
Ezhar: Çiçekler.
Semerat: Meyveler, neticeler, sonuçlar.
Hâlık: Yaratıcı Allah (cc), yoktan en güzel şekilde yaratan Allah (cc).
Musavvir: Tasvir eden, şekil veren. Her şeye güzel şekil ve biçim veren Allah (cc).
Kadîr-i Zülcemal: Sonsuz güzellikler sahibi ve her şeye kudreti (gücü) yeten Allah (cc).
Hakîm-i Bîmisal: Eşsiz hikmet sahibi, eşi ve benzeri olmayan ve herşeyi gayeli ve faydalı olarak yerli yerinde yapan Allah (cc).
Kerim-i Pür-neval: Çok lütuf ve iyilik eden sonsuz cömertlik ve bağış sahibi olan Allah (cc).
Daire-i kudret: Allah'ın (cc) sonsuz gücünün sahası.
Acaib-i kudret: Allah'ın (cc) sonsuz gücünün hayret verici iş ve eserleri.
Vukuat: Hadiseler, olaylar, olanlar.
Kadîr-i Mutlak: Sınırsız ve sonsuz kudret sahibi Allah (cc).
Acaib-i imkânat: Olabilir olan şaşırtıcı şeyler.
Mabud-u Bilhak: Gerçek ibadet (kulluk) edilmeye layık olan Allah (cc).
Mahmud-u Bil'ıtlak: Sonsuz medhedilmeye (övülmeye) layık olan Allah (cc).
Semavat: Gökler.
Esbab: Sebepler.
Hikmet-i bahire: Apaçık görünen gayeler ve faydalar.
Abesiyet: Faydasız ve boş şeyler.
