Aile evden gidiyor!

[Hamiyetkar]

Aile Evden Gidiyor

Metin Karabaşoğlu





“GELİYORUM” DİYEREK GELENLERDENDİ. AYAK SESLERİ DUYULALI EPEY ZAMAN OLMUŞTU ZİRA. YERYÜZÜNDE OLABİLECEK EN KÖTÜ ŞEYLERDEN BİRİ OLUYOR, HAKİKAT GÜNEŞİNİN GURUB ETTİĞİ GARP DİYARINDA BAŞLAYAN KARANLIKLI BİR HALET ADIM ADIM BİZİM DÜNYALARIMIZA DOĞRU GELİYOR; AİLE EVDEN GİDİYORDU.




Ailenin evden gitmesi, çok şeyin elden gitmesi demekti. Bunun böyle olduğunu biliyordum. Zira, bu yöndeki bir dizi fiilî gözlemin ötesinde, ‘yüksek fikir alçalışları’nı keşif yolculuğunun en kritik dönemecinde karşımıza çıkan ‘kemal’ formülünün bir ucunun aileye çıktığını görmüş bulunuyordum. ‘Kemal,’ celâl ile cemalin buluşması, yani celâl içinde cemalin, cemal içinde celâlin varlığı ise, insan kemalini ancak aile içinde bulabilir demekti. Aile, celâl-cemal dengesinin bir mihveriydi.


Fâtır-ı Hakîm, erkeği celâlin, kadını ise cemalin öne çıktığı bir fıtratta yaratmıştı çünkü. Erkekte kuvvet, himaye, muhafaza, hakimiyet gibi celâlî vasıflar tebarüz ediyor; bu arada, bir kadında görüldüğünde ancak övgüye yol açan kimi haller erkekte zaaf telâkki ediliyordu. Meselâ, itaatkâr, tavır koymayan, teslimiyetçi erkekler pek takdir edilmezdi. Öte yandan, kadın şefkat, merhamet, güzellik ve letafet timsaliydi. Ona da, erkeğe yakışan hallerin bir kısmı hiç mi hiç yakışmıyordu. Erkekte övgüye değer haslet olarak vakar, kadında geçimsizlik, huysuzluk ve dikbaşlılık suretinde tezahür ediyordu. Hiç ‘Hayır’ diyemeyen bir erkek ne kadar hor görülüyorsa, ‘Evet’ özürlüsü hanımlar da o oranda hoşgörülmüyordu.


Erkeğe celâl, hanıma cemal yakışıyordu açıkçası. Ancak, ‘kemal’e dair keşfimizi hatırlarsak, o cemalin gayet kemalde bir cemal olması için zımnında celâli taşıması gerekiyor; celâlin ise, gayet kemalde bir celâl olması için cemal ile tadili icab ediyordu. Meselâ, celâlin bir tezahürü olarak hüküm veya idare, şefkat ve rahmeti de içinde barındırıyorsa kemalini buluyordu. Kuralı gözeten, ancak kişiye özel durumları hiç göze almadan gözeten kişiler ‘mükemmel idareci’ olamıyor, verdikleri hükümlerin ‘mükemmel’liğinden de söz edilemiyordu. ‘Kuralcı’ öğretmenler de başarılı olamıyor, zira sevilmiyorlardı. Öte yandan, terbiye gibi cemalin tezahürü bir vasıf, içinde rahmet ve şefkatin yanısıra kural ve ölçü barındırıyorsa kemalini buluyordu. Çocuğunun bir dediğini iki etmeyen annelerin çocukları iyi yetişmiş çocuklar olmazlardı. Fazla yumuşak huylu öğretmenlerin sınıflarından öğrenciler pek birşey öğrenmeden çıkarlardı.

Cemalin kemalini celâl ile, celâlin ise cemal ile bulduğuna dair, hayatın içinden, böylesi bir dizi örnek daha getirmek olasıydı. Ancak, bu kadar örnek dahi, bir gerçeğin ucunu görmemiz için yeterliydi. Açıkçası, erkek kemalini hanımıyla, hanım ise kocasıyla bulmaktaydı. Erkek ve kadın, tek başına kaldığında, iki yarım insan gibiydiler. O yüzden, bize celâl-cemal dengesiyle birlikte kemalin en mükemmel örneğini sunan Resûl-i Ekrem (a.s.m.) “Evlenmek benim sünnetimdir” buyurmamış mıydı? Yine bu sırdandır ki, kendi özel durumuna binaen evlenememiş bir büyük insan, öte yandan “Evlenmeli!” ikazında bulunan, “Bekar bîkardır” diyen kişiydi. Bekar erkeğin çocukluktan tam kurtulamadığına, bekar kadının ise bir derece erkekleştiğine işaret eden kişi de oydu.



(BÖLÜM 1 )

 

[Hamiyetkar]

Velhasıl, aile kemalin adresiydi, ev celâl ile cemalin buluştuğu yerdi, aile hayatı celâl-cemal dengesinin mihveriydi. İnsan olarak, eşimizi bulabildiğimiz ve ‘eş’ olabildiğimiz ölçüde huzur, sükun ve kemal buluyorduk. Hz. Âdem ve Havva’dan bugüne, insanlık gerçeği buydu.


Ne ki, insanlık tarihi içinde neredeyse ‘fıtrata başkaldırı’yla özdeşleşmiş modern zamanlar, çok hakikatin yanısıra, aile hakikatini de atlamıştı. Modern zamanlar, aileye karşı iki yönlü bir sapmanın zamanıydı. Bir yanda ‘bireysellik’ üzerine aşırı bir vurguyla, kişiler ‘eş’ olmadan, aile hayatı kurmadan yaşamaya yönelmiş; öte yanda ‘aile’ hakikati toplum adına çiğnenmişti. Bireyselliği teşvik eden, zira satılacak ürün ve satın alacak müşteri sayısını bu şekilde çoğaltan kapitalizm aileyi ‘birey’ adına törpülemeye meyyaldi. Faşizm ile sosyalizm ise, devlet yahut toplum adına aileye darbeler indirmişlerdi.


Sonuçta, öyle ya da böyle, modernler evsizdi. Aile çökmüştü zira. Batı dünyasının hakim rengi, tek-kişilik evlerdi. Nice erkek, işten dönüşünde ona kapıyı açacak bir eşi olmadan yaşıyor; nice kadın ise, kocasına kapıyı açma gibi bir nimetin uzağında bulunuyordu. Zira, çoğu insan, ‘eş’ olamayıp ‘partner’liğe sukut etmiş durumdaydı. Enaniyetlerin kamçılandığı, emniyet ve sadakatin zedelendiği bir ortamda evlenenlerin ise yarısı, hayatının geri kalan kısmını boşanmış kişiler olarak geçirmekte; bu arada eskaza çocuk adlı o güzelim emanete muhatap olunmuşsa, o güzelim çocukların tek yüreği iki parçaya bölünmekteydi. Çoğu evli çiftin her iki üyesi de dışarıda çalıştığı için vaktinin büyük kısmını evden uzakta geçirmekte; onların çocukları dahi, bir aile atmosferini lâyıkınca teneffüs edememekteydi.


Ailenin çöküşüyle gelen ise, en hafif haliyle psikolojik çöküntü, en ağır haliyle ahlâkta ve hayatta müthiş bir çöküş ve sapma idi.
Ailenin ihmale uğradığı ve de çöktüğü Batı dünyasında gözümüze çarpan her bir dengesizlik, ailenin önemine ve önceliğine dair birer uyarı mesajıydı esasında. Dengenin adresi evdi, aileydi. Aile evden gidince, evde aile diye birşey kalmayınca, ortalığı eksik insanlar doldurmaktaydı. Ortadakiler, yarım erkekler, yarım kadınlardı. Dahası, bu eksik insanlar, eksikliklerini evsiz ve ailesiz biçimde tamamlama uğrunda, daha da eksikleşmedeydi. Celâli kendi başına temine çalışan kadınlar erkekleşir, cemali kendi başına bulmaya çalışan erkek kadınlaşırdı. Eh, duygu ve davranışça erkekleşen kadınlar da, kadınlaşan erkekler de şu zamanın bir gerçeği değil miydi? Kendini kadın gibi hisseden, kadın gibi giyinen, kadın gibi yaşayan erkeklerin Batıdaki müthiş artışı neyin nesiydi? Hem, kadınların erkeklerin yaptığı herşeyi yapabilirliğine kendini adamış feminizm, kadınların erkekleşmesi vâkıasının yeterli bir deliliydi.



(BÖLÜM2)

 

[Hamiyetkar]

Vâkıa bu kadarla kalsa, manzara-i umumî yüreğimi incitse bile, bunun üstesinden gelebilirdim belki. “Kendi düşen ağlamaz” diyebilirdim. “Zarara kendi rızasıyla girene, zarara bile bile razı olana merhamet edilmez” diye düşünebilirdim. Ancak, bu umumî manzaranın orasında burasında, başkalarının düşüşü yüzünden düşmeye ve ağlamaya mahkum çocuk siluetleri vardı. İşte asıl bu durum, yüreğimde sızım sızım sızlayan yarayı iyice depreştiriyordu. Yarım erkekler ve yarım kadınlar ortasında, çocuklar iki parçaydılar. Aile evden gidiyorsa, çocuklar elden gidiyordu. Ailenin çöküşü nisbetinde boşanmalar arttıkça, çocuklar celâl-cemal dengesinin uzağına düşüyor, hayat vadisinde tek kanadıyla uçmaya mahkum halde yetişiyordu. Kimisi, ona sarılıp okşayacak annesinden, kimi onu sımsıkı sarıp sıkacak babasından uzaklardaydı. Boşanmasa bile evden kopmuş aile hayatlarında dahi, durum bir derece iyi gözükse de, elbette olması gereken durum da değildi. Eşler işteydi. Aile evden gidiyor, çocuklar, yuvalarını bırakıp ‘yuva’ya gidiyordu. Çocuklar, bu halde de, ana-babadan mahrum haldeydiler; bakılıp büyütülmeleri için ele güne gidiyor; ve de elden gidiyorlardı.




Esasında, meselenin başında ve merkezinde, erkekler vardı. Bir erkek olarak, bunu açıkça görüyordum. Rabb-ı Rahîm, biz erkekleri, ailenin maişetini teminle vazifeli kılmıştı gerçi; o yüzden babalar günün önemli bir kısmında evlerinin dışındaydı. Çoluk çocuğun geçimini temin gibi haklı ve önemli bir mazeretleri de vardı. Ne var ki, çoluk çocuğun geçimini temin için, geçimi temin edilen çoluk çocuğun ihmale uğradığı da ortadaydı.


Seneler ve seneler önce o çok sevdiğim sokak arası gezmelerinden birinde bir apartmanın önünden geçerken duyduğum, yüreğimi hâlâ sızlatan diyalog, tam da bundandı. Saat akşamın neredeyse sekizi olmak üzereydi. Oradaki küçük kızlardan biri ötekini oyuna çağırıyor, o ise “Babamı bekliycem. Neredeyse gelir” diye karşılık veriyordu. Saat sekizin pek de erken bir vakit olmayışı bir yana, öteki kızın buna verdiği cevap tam anlamıyla içler acısıydı. “Benim babam biz yattıktan sonra geliyor” diyordu küçük kız. Babası, onlar henüz yatarken, tekrar işe gidiyordu. Kızcağız, o yüzden, hafta sonlarını iple çekiyordu.
Biliyordum; o küçük kız, hele büyük şehirlerde, bir istisna değildi. Nazarlar dünyaya yönelip ihtiyaç listesi biriktikçe, normal mesailer yetmemeye başlıyor; nice erkek, çoluk çocuğu için, çoluk çocuğunu göremeyecek kadar çok çalışıyordu.


(BÖLÜM3)

 

[Hamiyetkar]

Bu hengâmda beni en ziyade çarpan şey ise, bir hafta içinde yaşadığım üç ayrı hadiseydi. Zira, her üç hadise, şu veya bu şekilde, ailenin ihmali tablosunun aile konusunda en ziyade hassas olmaları beklenen ehl-i dine de sirayetini haber vermekteydi.


İlki, sevdiğim, saydığım, şu ülkede hatırı sayılır bir işlevi olacağına da inandığım biriyle ilgiliydi. Bir meseleye binaen kendisini evinden telefonla aramış; bulamayınca, ertesi akşam tekrar ararım deyip kapatacak iken, ertesi akşam da eve geç geleceği cevabıyla karşılaşmıştım. Eve not bırakmam isteniyordu; zira, aradığım kişi, elbette ucunda hayır ve hak olan işlere binaen, geç saatlere kadar dışarıda olabiliyordu.


Aynı hafta, diniyle diyanetiyle tanıdığım bir başka kişiyi daha aramam gerekmişti. Yazık ki, o da evde yoktu. Birkaç gün sonra tekrar aradım. Gene yoktu. Bir sonraki akşam; yine yoktu. Tam “Ben tekrar ararım” demek üzereydim ki, eşi, arama sebebimi sordu. Sonra, saklanamayan bir sitemi de taşıyan ses tonuyla, “Onu evde zor bulursunuz” dedi. Telefonu kapattığımda, not defterimde, ertesi gün aramak üzere iki ayrı iş telefonu yazıyordu. İki ayrı iş: Günün çoğu kısmında ya şundaydı, ya bundaydı.


Üstüste gelen bu iki olayın rikkatime dokunduğu bir hengâmda elime geçen ve ‘denge’ nazarıyla ‘sünnet’i değerlendiren ufuk açıcı bir kitabın önsözü ise, hüznümün tuzu biberiydi. Zira, Rahmân sûresinde dört defa zikre medar ve de kâinata mihenk olmuş ‘denge’ gibi bir konuyu ele alan; hem de ‘sünnet’in dengeyi hayatlarımızda teminin vesilesi olduğunu vurgulayan bu güzelim eserin ‘önsöz’ünde yazar ‘çocukların bakımını tamamen üstlenerek kendisinin böylesi ilmî çalışmalarda yoğunlaşmasına imkân hazırlayan eşine’ teşekkür etmekteydi.




Görebildiğim kadarıyla, ailenin evden gidişinin nirengi noktası buydu. Erkekler maişeti temin diyerek veya iman yoluna hizmeti gerekçe edinerek ev dışına çıkmış, ancak vaktinde eve dönmeyi unutmuşlardı. Babalar evde yoktu. Eh, n’apsınlar, dışarıda vazife çoktu. Millet memleket hizmet bekliyordu.

Ya bizimkiler? Ya kendi eşimiz, kendi çocuklarımız?

Onları ‘çantada keklik’ mi görüyorduk, başka bir gerekçeye mi yaslanıyorduk bilinmez, onlar ihmale uğramışlardı. Hanımlarımız, çocuklara tek başına bakmaya memur idiler sanki. Çocuklarımız, babalarını, babalarının gönlünden koptuğu kadarıyla görerek büyümeye mecbur idi sanki.


Hani, çocuğumuz hafiften “Baba bugün birlikte oynayalım” diyecek olsa, o ezberlik diskuru tekrar sahnelemeyi marifet edinmiştik. “Bak oğlum, sana güzel oyuncaklar almam, çikolatalar getirmem için...” Hem, eşlerimiz biraz da evi hatırda tutmamızı isteseler, maişeti teminin hayatlarımızdaki vazgeçilmez önemi ve dışarıdaki hizmetin önceliği üzerine bir açıklama getirmeyi ne de güzel becerirdik!




İşte öyle diye diye ev ihmale uğrayınca, siyasetçe ve gerekçe üretme cihetince erkeklerin yanlarında acemi kaldığı taife-i nisânın birer mümessili olarak eşlerimiz, bizi bizim gerekçelerimizle karşılardı elbet. Gün gelir; maişeti daha rahat teminin, çocuklara iyi bir gelecek hazırlamanın, kira yükünden bir an önce kurtulmanın, bir an önce ekonomik özgürlüğümüze kavuşarak iman hizmetine daha fazla zaman ayırmanın, başka bir dizi şeyin formülü olarak, kendilerinin de çalışması gereğinden söz ederlerdi. Hiçbiri, “Aslında hepsi hikâye; seni evde daha fazla göremediğim için üretilmiş gerekçeler bunlar” diyemezdi. Çünkü, ihtimal ki, böyle deseler dahi eve daha fazla vakit ayıracağımıza ve günün birinde bu vakti dar zamanda ilk feda edilecekler listesine yazmayacağımıza dair emniyetleri yoktu. Hiçbiri, “Sen eve para getiren kişi olarak kendine değer, serbesti ve özgürlük atfediyorsun. Madem değerin ve serbestliğin ölçüsü para; öyleyse ben de para kazanarak değer kazanma yoluna başvuracağım” da diyemezdi. Çünkü, çocukları ele güne bırakarak gireceği bu yolculuğa vicdanının pek hoş bakmadığını o da biliyordu. Öte yandan hanımın dışarıda çalışmasının aile bütçesinden ziyade yuvalara, servislere, giyim mağazalarına.. katkı sağladığını, iktisatçı George Gilder kadar, o da görebiliyordu.

Ama, bir kere taşlar yerinden oynayınca, taşları yerine yerleştirmek zordu. Erkekler aynı zamanda bir ‘eş’ ve bir ‘baba’ olduklarını unutmuş gözüktüğü oranda, zahirî gerekçesi her ne olursa olsun, kadınlar da aynı zamanda bir ‘eş’ ve bir ‘anne’ olduklarını unutmuş gözükmeye meyyal oluyordu. Erkek dışarıda çalışmayı ‘değer’ ölçüsü kılınca, kadın da kendini değerli kılmak için dışarıda çalışmaya yöneliyordu. Erkek evin dışını özgürlük alanı gibi gördüğü nisbette, kadın evi esaret alanı veya hapishane olarak algılıyordu. Erkeğin ‘dışarıdaki hizmet’i vurguladığı oranda, kadın da kendisine ‘dış hizmetler’ buluyordu.



En hazini, bu olup bitenler hengâmında, faturanın çocuklara yazılmasıydı. Yuvasından alınan çocuklar sözde ‘yuva’ya emanet ediliyor, ana kucağından kopan çocuklar anaokuluna bırakılıyor, annesinin esirgediği ihtimamı para karşılığı çocuğa bakan bakıcının sergilemesi bekleniyordu.
Küçük yaşta yuvaya bırakılan o çocukların yüzündeki yetimâne ifadeyi, yolumun düştüğü sokaklarda bir kreş veya yuva varsa durup duvarının gerisinden onları seyrederken farkeden yalnız ben miydim

BİTTİ