Otuzuncu Lem'a'da İsm-i HAKEM bahsinde, ismin sözlük manası olan, " Haklı ve haksızın ayrılmasında aracılık eden..." manasına mutabık olarak anlatılmıyor. Daha çok, "Hakim" ismine mutabık bir anlatım var. Bunun nedenini biraz izah edebilir misiniz?
Yazar: Sorularla Risale, 12-3-2011
Hakem: Haklı ve haksızın ayrılmasında aracılık eden. Bu isimde hak ile batılın, yanlış ile doğrunun, iyi ile kötünün, güzel ile çirkinin, arasında tek hakem, yani ayırt edici Allah’tır. Şayet bu isimin tecellisi olmasa idi, biz bu zıtlar arasında bir ayırım yapamayacaktık. Neyin hak, neyin batıl olduğunu hiçbir zaman bilemeyecektik. Ayrıca insanlar bir şeyde ihtilafa düştükleri zaman neyin doğru ve hak olduğunu, kimin haklı kimin haksız olduğunu ancak Allah’ın hakemliğinde ve kararında çözümleyebilirler.
Hâkim: Galib. Haklı ve haksızı ayırıp hak ve adalet üzere hükmeden. Başkasını müdahale ettirmeden idare eden, Allah (C.C.) Hâkim-i Hakikî, Hâkim-i Ezelî, Hâkim-i Mutlak, Hâkim-i Zülcelâl, Hâkim-i Lemyezel... gibi isimlerle, Cenab-ı Hakk'a âit olan "Hâkim" sıfatı Kur'ân-ı Kerim'de seksen altı def'a zikredilir. Bu isimde daha ziyade galibiyet ve hükümranlık manası hükmediyor. Kainattaki her şey onun hakimiyeti ve galebesi altındadır. Hiçbir şey onun hakimiyetinin haricine çıkamaz.
Hakîm: Hikmetle muttasıf olan ve mevcudatın hakikatına ve hikmetlerine vâkıf olan. İş ve emirleri hikmetli ve yanlışsız olan demektir. Bu isimde ana nokta, her şeyin hikmetli ve faydalı olması hükmü vardır. Diğer iki isimden farklıdır.
Yalnız bu isimler girift bir şekilde tecelli ederse, farklarına iyi dikkat etmek gerekir. "Allah hükmederken, hikmetli olarak hükmeder." dediğimiz zaman, bu üç ismi cem etmiş oluyoruz. Allah hakemlik yaparken, hikmetli, yani hâkimane hakemlik eder. O zaman "Hakem" ile "Hakîm" aynı fiil içinde iç içe girift bir şekilde tecelli etmiş olur. Bütün isimlerde bu mana vardır.
Bahsi geçen yerde bu üç isim "hikmet" fiilinde cem edilerek izah ediliyor. Bu risaleye, "Hakem isminin Hakim burcunda izah edilmesidir." diyebiliriz. Bu yüzden "Hakem" "Hakim" gibi izah edilmiş.
