Altıncı Şuâ

[Muvahhid1]

Yalnız İki Nüktedir.

​

[Namazdaki teşehhüdde bulunan

1اَلتَّحِيَّاتُ اَلْمُبَارَكَاتُ اَلصَّلَوَاتُ اَلطَّيِّبَاتُ ِللهِ ilâ âhirenin iki noktasına gelen iki suâle iki cevaptır. Teşehhüdün sâir hakikatlerinin beyanı başka vakte tâlik edilerek bu Altıncı Şuâda yüzer nüktesinden yalnız İki Nüktesi muhtasar bir sûrette beyanedilecek.]

Birinci Sual: Teşehhüdün mübarek kelimâtı, Mirac gecesinde Cenâb-ı Hak ile Resulünün birmükâlemeleri olduğu halde, namazda okunmasının hikmeti nedir?Elcevap: Her mü’minin namazı, onun bir nevi miracı hükmündedir. Ve o huzura lâyık olan kelimeler ise Mirac-ı Ekber-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmda söylenen sözlerdir. Onlarızikretmekle o kudsî sohbet tahattur edilir. O tahatturla o mübarek kelimelerin mânâlarıcüz’iyetten külliyete çıkar ve o kudsî ve ihâtalı mânâlar tasavvur edilir veya edilebilir. Ve otasavvur ile kıymeti ve nuru teâlî edip genişlenir.

Meselâ: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, o gecede Cenâb-ı Hakka karşı selâm yerindeاَلتَّحِيَّاتُ ِللهِ demiş. Yani, “Bütün zîhayatların, hayatlarıyla gösterdikleri


​

[NOT]

Dipnot-1
“Bütün tahiyyeler, bütün mübarek şeyler, bütün salâvat ve duâlar ve bütün kelimat-ı tayyibe Allah’a mahsustur.” Buhari, Ezân: 148, 150, el-Amel Fi’s-Salât: 4, İsti’zân: 3, 28, Da’avât: 16, Tevhîd: 5; Müslim, Salât: 56, 60, 62; Ebû Dâvud, Salât: 178; Tirmizî, Salât: 100, Nikâh: 17; Nesâî, Tatbîk: 23, Sehv: 41, 43-45, 56, 100-104; İbn-i Mâce, İkâme: 24; Nikâh: 19; Dârimî, Salât: 84, 92; Muvatta’,Nidâ’: 53, 55; Müsned, 1:292, 376, 382-4:409.​

[/NOT]

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah
Mirac: Peygamberimizin (a.s.m.) Allah’ın huzuruna yükselişi ve bütün mânevî âlemleri gezdiği yolculuk	Mirac-ı Ekber-i Muhammed: Hz. Muhammed’in (a.s.m) büyük miracı
Resul: elçi, peygamber	Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)
beyan: açıklama, anlatım	cüz’iyet: ferdîlik, bireysellik
hakikat: sır; doğru, gerçek	hikmet: gaye, fayda, sır
ihâtalı: kuşatıcı, kapsamlı	ilâ âhir: sonuna kadar
kelimât: kelimeler, sözler	kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak, mukaddes
külliyet: kapsamlılık, genellik	muhtasar: kısa, özetlenmiş
mübarek: bereketli, hayırlı	mükâleme: karşılıklı konuşma
nevi: çeşit, tür	nükte: ince ve derin anlamlı söz
suret: biçim, şekil	sâir: diğer, başka
tahattur: hatırlama	tasavvur: düşünme, hayal
teâlî etmek: yükselmek, yücelmek	teşehhüd: namazda her oturuşta tahiyyat duâsını okuma ve bu duayı okuyacak kadar oturma
tâlik etmek: sonraya bırakmak	zikretmek: anmak, belirtmek
zîhayat: canlı, hayat sahibi	şua: ışık kaynağından çıkan ışık telleri, ışın

 

[Muvahhid1]

Altıncı Şuâ - sayfa 133

tesbihat-ı hayatiye ve Sânilerine takdim ettikleri fıtrî hediyeler, ey Rabbim, Sana mahsustur. Ben dahi bütün onları tasavvurumla ve imanımla Sana takdim ediyorum.”
Evet, nasıl ki, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmاَلتَّحِيَّاتُ

1 kelimesiyle bütün zîhayatın ibâdât-ı fıtrîyelerini niyet edip takdim ediyor.
Öyle de, tahiyyatın hülâsası olanاَلْمُبَارَكَاتُ

2 kelimesiyle de, bütün medar-ı bereket ve tebrik ve bârekâllah dediren ve mübarek denilen ve hayatın ve zîhayatın hülâsası olan mahlûklar, hususan tohumların ve çekirdeklerin, danelerin, yumurtaların fıtrîmübarekiyetlerini ve bereketlerini ve ubudiyetlerini temsil ederek, o geniş mânâ ile söylüyor.
Ve mübarekâtın hülâsası olanاَلصَّلَوَاتُ

3 kelimesiyle de, zîhayatın hülâsası olan bütün zîruhun ibâdât-ı mahsusalarını tasavvur edip dergâh-ı İlâhîye o ihâtalı mânasıyla arzediyor.
Ve اَلطَّيِّبَاتُ

4 kelimesiyle de, zîruhun hülâsaları olan kâmil insanların vemelâike-i mukarrebînin, salâvatın hülâsası olan tayyibat ile nuranî ve yüksek ibadetlerini irade ederek Mâbuduna tahsis ve takdim eder.
Hem nasıl ki o gecede Cenâb-ı Hak tarafından اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا اَيُّهَا النَّبِىُّ

5 demesi, istikbâlde yüzer milyon insanların her biri, her gün, hiç olmazsa on defa




[NOT]Dipnot-1 Tesbihler, hayat hediyeleri, fıtrî ibadetler.

Dipnot-2 Mübarek şeyler, tebrik ve berekete sebep olan yaratıklar.

Dipnot-3 Ruh sahiplerinin hususî ibadetleri.

Dipnot-4 Kâmil insanların ve Allah’a yakın meleklerin nurlu ve yüksek ibadetleri.

Dipnot-5 Selâm olsun sana ey Peygamber!
[/NOT]

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah
Mâbud: kendisine ibadet edilen Allah	Rab: bütün varlıkları terbiye eden ve idaresi ve tasarrufu altında bulunduran Allah
Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)	Sâni: herşeyi san’atlı ve mükemmel bir şekilde yaratan Allah
bârekâllah: Allah ne mübarek yaratmış; Allah hayırlı ve bereketli kılsın	dane: tane, tohum
dergâh-ı İlâhî: Cenâb-ı Allah’ın yüce katı, makamı	fıtrî: doğal, yaratılıştan gelen
hususan: özellikle	hülâsa: esas, öz
ibâdât-ı fıtrîye: doğal, yaratılıştan gelen ibadetler	ibâdât-ı mahsusa: kendilerine özgü ibadetler
ihâtalı: kuşatıcı, kapsayıcı	istikbâl: gelecek
kâmil: olgun, kemâl ve fazilet sahibi	mahlûk: yaratılmış
mahsus: has, özel	medar-ı bereket ve tebrik: bereket ve tebrik sebebi, vesilesi
melâike-i mukarrebîn: makam itibariyle Allah’a daha yakın olan melekler	mübarek: bereketli, hayırlı
mübarekiyet: mübareklik	mübarekât: bereketli ve güzel şeyler
salâvat: Peygamberimize edilen rahmet ve esenlik duası	tahiyyat: selamlar ve ibadetler
tahsis: ait kılma	takdim etmek: sunmak
tasavvur: düşünme, zihinde şekillendirme, tasarlama	tayyibat: iyi ve güzel işler, hareketler, ibadetler
tesbihat-ı hayatiye: bütün canlı varlıkların halleriyle yaptıkları tesbihler	ubudiyet: Allah’a kulluk
zîhayat: canlı, hayat sahibi	zîruh: ruh sahibi

 

[Muvahhid1]

Altıncı Şuâ - sayfa 134

اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا اَيُّهَا النَّبِىُّ

1 demelerini âmirâne iş’ar eder ve o selâm-ı İlâhî, o kelimeye geniş bir nur ve yüksek bir mânâ verir. Öyle de, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın, o selâma mukàbil اَلسَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلٰى عِبَادِ اللهِ الصَّالِحِينَ

2 demesi istikbalde muazzam ümmeti veümmetinin salihleri, selâm-ı İlâhîyi temsil eden İslâmiyete mazhar olmasını ve İslâmiyetinumumî bir şiarı olan mü’minler ortasındaki اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ - وَعَلَيْكَ السَّلاَمُ

3 umum ümmet demesini râciyâne, dâîyâne Hâlıkından istediğini ifade ve ihtar eder.
Ve o sohbette hissedâr olan Hazret-i Cebrail Aleyhisselâm, emr-i İlâhî ile o gece اَشْهَدُ اَنْ لاَۤ إِلٰهَ اِلاَّ اللهُ وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ

4 demesi, bütün ümmet kıyamete kadar böyle şehadet edeceğini ve böyle diyeceklerinimübeşşirâne haber verir. Ve bu mükâleme-i kudsiyeyi tahattur ile kelimelerin mânâları parlar, genişlenir.


Bu mezkûr hakikatın inkişafında bana yardım eden garip bir hâlet-i ruhiyedir:


Bir zaman karanlıklı bir gurbette, karanlık bir gecede, zulmetli bir gaflet içinde, hali hazırda olan bu koca kâinat hayalime câmid, ruhsuz, meyyit, boş, hâlî, müthiş bir cenaze göründü. Geçmiş zaman dahi bütün bütün ölü, boş, meyyit, müthiş tahayyül edildi. O hadsiz mekân ve o hudutsuz zaman, karanlıklı bir vahşetgâh sûretini aldı. Ben o hâletten kurtulmak için namaza iltica ettim. Teşehhüddeاَلتَّحِيَّاتُ

5




[NOT]Dipnot-1 Selâm olsun sana ey Peygamber!

Dipnot-2 Bize ve Allah’ın salih kullarına selâm olsun.

Dipnot-3 Selâm olsun sana; sana da selâm olsun.

Dipnot-4 Allah’tan başka hiçbir ilâh olmadığına şehadet ederim. Ve Muhammed’in (a.s.m.), Allah’ın elçisi olduğuna da şehadet ederim.

Dipnot-5 Tesbihler, hayat hediyeleri, fıtrî ibadetler.

[/NOT]

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Aleyhisselâm: Allah selâmı onun üzerine olsun
Hazret-i Cebrail: [bk. bilgiler – Cebrail (a.s.)]	Hâlık: her şeyi yaratan Allah
Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)	câmid: cansız, sert, katı
dâîyâne: dua ederek, isteyerek	emr-i İlâhî: Allah’ın emri
gaflet: Cenâb-ı Haktan ve âhiretten habersiz davranma	hadsiz: sonsuz, sınırsız
hakikat: sır; doğru, gerçek	hissedâr: hisse sahibi
hudutsuz: sınırsız	hâlet: durum, hâl
hâlet-i ruhiye: ruh hâli	hâli: boş, ıssız
hâli hazır: şimdiki zaman	ihtar etmek: hatırlatmak
iltica etmek: sığınmak	inkişaf: açığa çıkma, açılma
istikbâl: gelecek	iş’âr etmek: bildirmek
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	mazhar olmak: erişmek, nail olmak
meyyit: ölü	mezkûr: anılan, sözü geçen
muazzam: azametli, çok büyük	mukàbil: karşılık
mübeşşirâne: müjdeleyerek	mükâleme-i kudsiye: karşılıklı kutsal konuşma
râciyâne: yalvararak	salih: dinin emir ve yasaklarına uygun hareket eden, Allah’ın sevgili kulu
selâm-ı İlâhî: Allah’ın selâmı	sûret: biçim, şekil
tahattur: hatırlama	tahayyül etmek: hayal etmek
umum: bütün	umumî: genel, herkese ait
vahşetgâh: yalnızlık yeri, vahşî olan	zulmet: koyu karanlık
âmirâne: emrederek	ümmet: Hz. Peygambere inanıp onun yolundan giden mü’minler
şehadet etmek: şehadet kelimesini söylemek, kelime-i şehadet getirmek	şiar: işaret, nişan

 

[Muvahhid1]

Altıncı Şuâ - sayfa 135

dediğim zaman birden kâinat canlandı; hayattar, nuranî bir şekil aldı, dirildi. Hayy-ı Kayyûmun parlak bir âyinesi oldu. Bütün hayattar eczasıyla beraber, hayatlarının tahiyyelerini ve hedâyâ-yı hayatiyelerini daimî bir sûrette Zât-ı Hayy-ı Kayyûma takdim ettikleriniilmelyakîn, belki hakkalyakîn ile bildim ve gördüm.


Sonra اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَاۤ اَيُّهَا النَّبِىُّ

1 dediğim vakit, ohudutsuz ve hâlî zaman birden Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın riyaseti altında, zîhayatruhlar ile vahşetzar suretinden ünsiyetli bir seyrangâh suretine inkılâp etti.
İkinci Sual: Teşehhüd âhirinde,
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰى مُحَمَّدٍ وَعَلٰۤى اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلٰۤى اِبْرَاهِيمَ وَعَلٰۤى اٰلِ اِبْرَاهِيمَ

2
deki teşbih, teşbihlerin kaidesine uygun gelmiyor. Çünkü, Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm, İbrahim Aleyhisselâmdan daha ziyade rahmete mazhardır ve daha büyüktür. Bunun sırrı nedir? Hem bu tarzdaki salâvatın teşehhüdde tahsisinin hikmeti nedir? Aynı dua, eski zamandan beri ve bütün namazda tekrar etmeleri... Halbuki bir dua bir defa kabule mazhar olsa yeter. Milyonlarca duaları makbul olan zâtlar musırrâne dua etmesi ve bilhassa o şeyvaad-i İlâhîye iktiran



[NOT]Dipnot-1 Selâm olsun sana ey Peygamber!

Dipnot-2 “Allah’ım, İbrahim’e (a.s.) ve İbrahim’in (a.s.) nesline rahmet ettiğin gibi, Muhammed’e (a.s.m.) ve Muhammed’in (a.s.m.) nesline derahmet et.” Buhari, Enbiyâ: 10.

[/NOT]

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Aleyhisselâm: Allah’ın selâmı onun üzerine olsun
Hayy-ı Kayyûm: hayatı ezelî ve ebedî olup her canlıya hayat veren ve Kendi varlığı için hiçbir sebebe bağlı olmayıp her şeyi ayakta tutan Allah	Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)
Zât-ı Hayy-ı Kayyûm: hayatı ezelî ve ebedî olup her canlıya hayat veren ve Kendi varlığı için hiçbir sebebe bağlı olmayıp her şeyi ayakta tutan Zât, Allah	bilhassa: özellikle
daimî: sürekli, devamlı	ecza: cüzler, parçalar
hakkalyakîn: bizzat yaşayarak, şüpheye yer bırakmayacak şekilde kesin bilgi edinme	hayattar: canlı
hedâyâ-yı hayatiye: hayatın sunduğu hediyeler	hikmet: sır; gaye, sebep
hudutsuz: sınırsız	hâli: boş, ıssız
iktiran etmek: iki şey yanyana beraber gelmek, tevafuk etmek	ilmelyakin: kesin delile dayanarak, hiçbir kuşkuya yer bırakmayacak şekilde bilme
inkılâp etmek: dönüşmek	kaide: düstur, kural
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	makbul olan: kabul edilen
mazhar olma: erişme, nail olma	musırrâne: ısrarlı bir şekilde
nuranî: nurlu	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
riyaset: reislik, başkanlık	salâvat: Peygamberimize edilen rahmet ve esenlik duası
seyrangâh: gezi ve seyir yeri	sûret: biçim, şekil
tahiyye: selâm, hediye	tahsis: hususi kılma, ait kılma
takdim etmek: sunmak	teşbih: benzetme
teşehhüd: namazda tahiyyat duâsını okuyacak kadar oturma	vaad-i İlâhî: Cenâb-ı Allah’ın söz vermesi
vahşetzar: ürküntü ve yalnızlık veren yer	ziyade: çok, fazla
zîhayat: canlı, hayat sahibi	âhir: son
ünsiyet: canayakın, dost	İbrahim: [bk. bilgiler – İbrahim (a.s.)]

 

[Muvahhid1]

Altıncı Şuâ -sayfa 136

etmiş ise... Meselâ

1 عَسٰۤى اَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًاCenâb-ı Hak vaad ettiği halde, her ezan ve kàmetten sonra edilen mervî duada

2 وَابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُودًا نِالَّذِى وَعَدْتَهُdeniliyor; bütün ümmet o vaadi îfa etmek için dua ederler. Bunun sırr-ı hikmeti nedir?


Elcevap: Bu sualde üç cihet ve üç suâl var.
Birinci cihet: Hazret-i İbrahim Aleyhisselâm, gerçi Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâma yetişmiyor. Fakat onun âli, enbiyadırlar. Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmın âli,evliyadırlar. Evliya ise, enbiyaya yetişemezler. Âl hakkında olan bu duanın parlak bir sûrette kabul olduğuna delil şudur ki:


Üç yüz elli milyon içinde, Âl-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmdan yalnız iki zâtın, yaniHasan (r.a.) ve Hüseyin’in (r.a.) neslinden gelen evliya ekser-i mutlak hakikat mesleklerinin ve tarîkatlarının pîrleri ve mürşidleri onlar olmaları

3 عُلَمَاءُ اُمَّتِى كَاَنْبِيَاۤءِ بَنِى اِسْرَاۤئِيلَhadîsinin mazharları olduklarıdır. Başta Câfer-i Sâdık (r.a.) ve Gavs-ı Âzam (r.a.) ve Şah-ı Nakşibend (r.a.) olarak herbiri, ümmetin birkısm-ı âzamını tarîk-i hakikate ve hakikat-i İslâmiyete irşad edenler, bu âl hakkındaki duanınmakbuliyetinin meyveleridirler.
İkinci cihet: Bu tarzdaki salâvatın namaza tahsis-i hikmeti ise, meşahir-i insaniyenin en nuranî, en mükemmeli, en müstakimi olan enbiya ve evliyanın




[NOT]Dipnot-1 “Umulur ki Rabbin, seni övülmüş bir makam olan en büyük şefaat makamına kavuşturur.” İsrâ Sûresi, 17:79.

Dipnot-2 “Muhammed’i (a.s.m.) ona va’dettiğin övülmüş bir makam olan şefaat makamına kavuştur.” Buhari, Ezân: 8, 17. Sûrenin tefsiri: 11;Tirmizî, Mevâkît: 43; Salât: 42; Ebû Dâvud, Salât: 37; Nesâî, Ezân: 38; İbn-i Mâce, Ezân: 4; İkâme: 25; Müsned, 3:354.

Dipnot-3 “Ümmetimin alimleri İsrâiloğullarının peygamberleri gibidir.” Bu hadîs, kaynaklarda haber-i meşhur olarak geçmektedir. bk. Aclûnî,Keşfü’l-Hafâ: 2:64; Tecrîd-i Sarîh Tercemesi: 1:107 (Diyanet İşleri Yayınları)

[/NOT]

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Aleyhisselâm: Allah’ın selâmı onun üzerine olsun
Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah	Câfer-i Sâdık: (bk. bilgiler)
Gavs-ı Âzam: [bk. bilgiler – Abdülkàdir-i Geylânî (k.s.)]	Hasan: [bk. bilgiler – Hasan (r.a.)]
Hazret-i İbrahim: [bk. bilgiler – İbrahim (a.s.)]	Hüseyin: [bk. bilgiler – Hüseyin (r.a.)]
cihet: taraf, yön	ekser-i mutlak: büyük çoğunluk
enbiya: nebiler, peygamberler	evliya: veliler, Allah dostları
hadîs: Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek söz, fiil ve hareketi veya onun onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranış	hakikat: doğru, gerçek
hakikat-ı İslâmiye: İslâmiyetin hakikatleri, gerçekleri	irşad etmek: doğru yolu göstermek
kamet: farz namaza durmadan önce okunan ezan	kısm-ı âzam: büyük bölüm
makbuliyet: kabul edilmiş olma	mazhar: erişme, nail olma
mervî: rivayet edilen, nakledilen, aktarılan	meşahir-i insaniye: meşhur insanlar, ünlü kişiler
mürşid: irşad eden, doğru yolu gösteren	müstakim: dosdoğru olan
pîr: önder	salâvat: Peygamberimize edilen rahmet ve esenlik duası
sûret: biçim, şekil	sırr-ı hikmet: herkesin bilmediği gizli yarar, sebep
tahsis-i hikmet: has kılınmanın hikmeti, namaza ait olmasının sırrı	tarîk-i hakikat: hakikat yolu
tarîkat: mânevî ilerlemeye götüren yol	vaad: söz verme
Âl-i Muhammed: Hz. Muhammed’in (a.s.m.) soyu, ailesi	âl: soy, âile
îfa etmek: yerine getirmek	ümmet: Hz. Peygambere inanıp onun yolundan giden mü’minler
Şâh-ı Nakşibend: (bk. bilgiler)

 

[Muvahhid1]

Altıncı Şuâ -sayfa 137

kàfile-i kübrasının gittikleri ve açtıkları yolda, kendisi dahi o yüzer icmâ ve yüzer tevatürkuvvetinde bulunan ve şaşırmaları mümkün olmayan o cemaat-i uzmâya, o sırat-ı müstakimdeiltihak ve refakat ettiğini tahattur etmektir. Ve o tahatturla şübehat-ı şeytaniyeden veevham-ı seyyieden kurtulmaktır. Ve bu kàfile, bu kâinat Sahibinin dostları ve makbulmasnuları; ve onların muarızları, Onun düşmanları ve merdut mahlûkları olduğuna delil ise,zaman-ı Âdem’den beri o kàfileye daima muavenet-i gaybiye gelmesi ve muarızlarına her vakit musibet-i semâviye inmesidir.


Evet, kavm-i Nuh ve Semûd ve Âd ve Firavun ve Nemrud gibi bütün muarızlar, gazab-ı İlâhîyi ve azabını ihsas edecek bir tarzda gaybî tokatlar yedikleri gibi, kàfile-i kübrânın NuhAleyhisselâm, İbrahim Aleyhisselâm, Mûsâ Aleyhisselâm, Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmgibi bütün kudsî kahramanları dahi, harika ve mu’cizâne ve gaybî bir surette mu’cizelere veihsanat-ı Rabbâniyeye mazhar olmuşlar. Birtek tokat hiddeti, birtek ikram muhabbeti gösterdiği halde, binler tokat muarızlara ve binler ikram ve muavenet kàfileye gelmesi,bedahet derecesinde ve gündüz gibi zâhir bir tarzda, o kàfilenin hakkaniyetine ve sırat-ı müstakîmde gittiğine şehadet ve delâlet eder. Fâtiha’da

1 صِرَاطَ الَّذِينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْo kàfileye ve

2 غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلاَ الضَّالِّينَmuarızlarına bakıyor. Burada beyan ettiğimiz nükte ise, Fâtiha’nın âhirinde daha zâhirdir.




[NOT]Dipnot-1 “Kendilerine nimet ve ihsanda bulunduğun peygamberlerinin ve onlara tâbi olan sâlih kullarının yoluna...” Fâtiha Sûresi, 1:7.

Dipnot-2 “Gazabına uğrayanların ve sapıtmış olanların yoluna değil.” Fâtiha Sûresi, 1:7.
[/NOT]

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Fâtiha: Kur’ân-ı Kerimin 1. sûresi
Mûsâ: [bk. bilgiler – Mûsâ (a.s.)]	Nuh: [bk. bilgiler – Nuh (a.s.)]
bedahet derecesinde: açıkça, aşikâr olarak	beyan etmek: açıklamak
cemaat-i uzmâ: büyük cemaat, topluluk	delâlet etmek: işaret etmek, delil olmak
evham-ı seyyie: kötü kuruntular	gaybî: bilinmeyen, gayb âlemine ait
gazab-ı İlâhî: Allah’ın gazabı	hakkaniyet: doğruluk, gerçekçilik
hiddet: öfke	icmâ: fikir birliği
ihsas etmek: hissettirmek	ihsânât-ı Rabbâniye: Allah’ın terbiye ve idaresinin lütuf ve bağışları
ikram: bağış, ihsan	iltihak: katılma
kavm-i Firavun: (bk. bilgiler – Firavun)	kavm-i Nemrud: (bk. bilgiler – Nemrud)
kavm-i Nuh: Hz. Nuh’un kavmi [bk. bilgiler – Nuh (a.s.)]	kavm-i Semûd: [bk. bilgiler – Salih (a.s.)]
kavm-i Âd: (bk. bilgiler – Âd Kavmi)	kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak, mukaddes
kàfile: grup, kervan	kàfile-i kübra: büyük grup, büyük kervan
mahlûk: yaratılmış	masnu: san’at eseri varlık
mazhar olmak: erişmek, nail olmak	merdut: reddedilmiş, geri çevrilmiş
muarız: karşı gelen	muavenet: yardım
muavenet-i gaybiye: gizli yardım	muhabbet: sevgi
musibet-i semâviye: gökten gelen musibetler, belâlar	mu’cizane: mu’cizeli bir şekilde
mu’cize: Allah’ın izniyle peygamberler tarafından ortaya konulan ve bir benzerini yapmakta başkalarını aciz ve hayrette bırakan olağanüstü hâl ve hareketler	nükte: ince ve derin anlamlı ve incelik
refakat etmek: arkadaşlık etmek	suret: biçim, şekil
sırat-ı müstakim: dosdoğru yol	tahattur: hatırlama
tevatür: yalan söylemeleri mümkün olmayan topluluklardan gelen ve doğruluğu kesin olarak kanıtlanan haber	zaman-ı Âdem: Âdem Peygamberin (a.s.) zamanı
zâhir: açık, gözle görülür	âhir: son
İbrahim: [bk. bilgiler – İbrahim (a.s.)]	şehadet: şahitlik, tanıklık
şübehat-ı şeytaniye: şeytanî şüpheler

 

[Muvahhid1]

Altıncı Şuâ -sayfa 138

Üçüncü cihet: Bu kadar tekrar ile kat’î verilecek olan bir şeyin vermesini istemesinin sırr-ı hikmeti şudur:


İstenilen şey, meselâ, Makam-ı Mahmud, bir uçtur. Pek büyük ve binler Makam-ı Mahmudgibi mühim hakikatleri ihtiva eden bir hakikat-ı âzamın bir dalıdır. Ve hilkat-i kâinatın en büyük neticesinin bir meyvesidir. Ve ucu ve dalı ve o meyveyi dua ile istemek ise, dolayısıyla ohakikat-i umumiye-i uzmânın tahakkukunu ve vücut bulmasını ve o şecere-i hilkatin en büyük dalı olan âlem-i bâkinin gelmesini ve tahakkukunu ve kâinatın en büyük neticesi olan haşir vekıyametin tahakkukunu ve dâr-ı saadetin açılmasını istemektir. Ve o istemekle, dâr-ı saadetin ve Cennetin en mühim bir sebeb-i vücudu olan ubudiyet-i beşeriyeye ve daavât-ı insaniyeye kendisi dahi iştirak etmektir. Ve bu kadar hadsiz derecede azîm bir maksat için, bu hadsizdualar dahi azdır.


Hem Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâma Makam-ı Mahmud verilmesi, umumümmete şefaat-i kübrasına işarettir. Hem o, bütün ümmetinin saadetiyle alâkadardır. Onun için hadsiz salâvat ve rahmet dualarını bütün ümmetten istemesi ayn-ı hikmettir.


سُبْحَانَكَ لاَعِلْمَ لَنَاۤ اِلاَّ مَاعَلَّمْتَنَاۤ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ

1

​

[NOT]

Dipnot-1 “Seni her türlü noksandan tenzih ederiz. Senin bize öğrettiğinden başka bilgimiz yoktur. Muhakkak ki ilmi ve hikmeti herşeyi kuşatan Sensin.” Bakara Sûresi, 2:32.​

[/NOT]

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Makam-ı Mahmûd: Peygamberimizin kavuşacağı, Allah tarafından vaad edilen yüksek makam
alâkadar: alâkalı, ilgili	ayn-ı hikmet: hikmetin ta kendisi, tam yerli yerinde
azîm: büyük, yüce	cihet: yön, taraf
daavât-ı insaniye: insanların duaları	dâr-ı saadet: mutluluk yurdu, âhiret
hadsiz: sayısız, sınırsız	hadsiz derecede: sonsuz derecede
hakikat: doğru, gerçek	hakikat-i umumiye-i uzmâ: büyük ve umumî hakikat
hakikat-ı âzam: en büyük hakikat	haşir: öldükten sonra âhirette tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanma
hilkat-i kâinat: kâinatın yaratılışı	ihtiva eden: içeren
iştirak etmek: katılmak	kat’î: kesin olarak
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	kıyamet: dünyanın sonu, varlığın bozulup dağılması
rahmet: şefkat, merhamet	saadet: mutluluk
salâvat: Peygamberimize edilen rahmet ve esenlik duası	sebeb-i vücud: varlık sebebi
sırr-ı hikmet: hikmet sırrı, herkesin bilmediği gizli sır	tahakkuk: gerçekleşme
ubudiyet-i beşeriye: insanlığın ibadeti, kulluğu	umum: bütün, genel
âlem-i bâkî: devamlı ve kalıcı olan âhiret âlemi	ümmet: Hz. Peygambere inanıp onun yolundan giden mü’minler
şecere-i hilkat: yaratılış ağacı	şefaat-i kübra: büyük şefaat; günahlarımızın bağışlanması için Peygamber Efendimizin aracılık etmesi