Konuya cevap cer

Birinci Kısım - Sayfa 42

hayatını ve ona temas eden hadsiz hâdisâtı o kuvvecikte yazıp, onu bir kütüphane hükmüne getirip ve insanın haşirde muhakemesi için neşir olacak olan defter-i a’mâlinin bir küçük senedi olarak her vakit hatırlatmak sırrıyla her insanın eline vererek dimağının cebine koyan bir ezelî hikmet; ve bütün masnuatta gayet hassasmizanlarla âzâlarını yerleştiren, mikroptan gergedana, sinekten simurg kuşuna, bir çiçekli nebattan milyarlar, trilyonlarla çiçekler açan bahar çiçeğine kadar, israfsız ölçülerle bir tenasüp, bir muvazene, bir intizam ve bir cemâl içinde masnuatı birhüsn-ü san’at yapan ve her zîhayatın hukuk-u hayatını kemâl-i mizanla veren, iyiliklere güzel neticeler ve fenalıklara fena neticeler verdiren ve Âdem zamanından beri tâği ve zâlim kavimlere vurduğu tokatlarla kendini pek kuvvetli ihsas ettiren biradalet-i sermediye, elbette ve hiç şüphe getirmez ki, güneş gündüzsüz olmadığı gibi, o hikmet-i ezeliye, o adalet-i sermediye âhiretsiz olmazlar ve ölümde en zâlimlerin ve en mazlumların bir tarzda gitmelerindeki âkıbetsiz bir dehşetli haksızlığa, adaletsizliğe ve hikmetsizliğe hiçbir vechile müsaade etmezler diye, Hakîmve Hakemve AdlveÂdilisimleri bizim sualimize kat’î cevap veriyorlar.

Hem madem bütün zîhayat mahlûkların, elleri yetişmediği ve iktidarları dairesinde olmayan bütün hâcâtlarını, bütün fıtrî matlaplarını bir nevi dua bulunan istidad-ı fıtrîve ihtiyac-ı zarurî dilleriyle istedikleri vakitte, gayet rahîm ve işitici ve şefkatli bir dest-i gaybî tarafından verildiğinden ve ihtiyarî olan daavât-ı insaniyenin, hususanhavasların ve nebîlerin dualarının on adetten altı yedisi hilâf‑ı âdet makbulolmasından kat’î anlaşılıyor ki, her dertlinin âhını, her muhtacın

Adl: her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Allah	Hakem: her şeyi gayelerine adaletle sevk eden Allah
Hakîm: hikmet sahibi; herşeyi hikmetle, belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratan Allah	adalet-i sermediye: sonsuz, daimî adalet
cemâl: güzellik	daavât-ı insaniye: insanların duaları
defter-i amel: insanın iyi ve kötü işlerinin kaydedildiği defter	dehşetli: korkunç, ürküntü
dest-i gaybî: görünmeyen el	dimağ: akıl, bilinç, beyin
ezelî: başlangıcı olmayan, sonsuz	fenalık: kötülük
fıtrî: doğal, yaratılıştan gelen	gayet: son derece
hadsiz: sayısız, sınırsız	havas: seçkinler sınıfı, bilginler
haşir: insanların öldükten sonra âhirette diriltilerek tekrar Allah’ın huzurunda toplanması	hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratma sıfatı
hikmet-i ezeliye: Allah’ın ezelî hikmeti, herşeyi yerli yerinde ve bir gaye ve faydaya yönelik yapması	hilâf-ı âdet: kuraldışı olarak
hukuk-u hayat: hayat hakkı	hususan: bilhassa, özellikle
hâcât: ihtiyaçlar	hâdisât: hâdiseler, olaylar
hüsn-ü san’at: san’atın güzelliği	ihsas etmek: hissettirmek
ihtiyac-ı zarurî: yaratılıştan gelen zorunlu ihtiyaç	ihtiyarî: isteğe ve tercihe bağlı, iradeyle yapılan
iktidar: güç, kudret	intizam: düzen, tertip
istidad-ı fıtrî: doğal yetenek, kàbiliyet	kat’î: kesin bir şekilde
kemâl-i mizan: mükemmel ve kusursuz bir ölçü	mahlûk: yaratık
makbul: kabul gören, geçerli	masnuat: san’at eseri varlıklar
matlap: istek	mazlum: zulme uğramış
mizan: ölçü	muhakeme: değerlendirme, yargılama
muvazene: denge, tartma	nebat: bitki
nebî: peygamber	nevi: tür
neşir: yayma, yayılma	rahîm: özel şefkat ve merhamet sahibi
simurg: efsanevî zümrüd-ü anka kuşu	tarihçe-i hayat: hayat hikâyesi, biyografi
tenasüp: uygunluk, uyum	tâği: azgın, zulmeden
vech: şekil, yön	zîhayat: canlı, hayat sahibi
Âdem: [bk. bilgiler – Âdem (a.s.)]	Âdil: sonsuz adalet sahibi, herşeye hakkını veren Allah
âh: inleme	âzâ: azalar, organlar