Konuya cevap cer

Birinci Kısım - Sayfa 47

derecede haşmetli ve kuvvetli saltanat-ı sermediye sukut etmesi ve haşrin gelmemesiyle bütün haşmeti kaybolması ve kemâlât-ı rububiyeti acz ve kusur ilelekedar olması, hiçbir cihet-i imkânı yok, hiçbir akıl ihtimal vermez, yüz muhal içinde birden bulunur, dâire-i imkân haricinde bâtıl ve mümtenidir.

Çünkü nâzenin ve nazdar beslediği ve akıl ve kalb gibi cihazatla saadet-i ebediyeye ve âhirette bekà-i daimîye iştiyak hissini verdiği halde onu ebedî idam etmek, ne kadar gadirli bir merhametsizlik; ve onun yalnız dimağına yüzer hikmetler ve faideler taktığı halde onu dirilmemek üzere bütün cihazatını ve binler faideleri bulunanistidadâtını âkıbetsiz bir ölümle faidesiz, neticesiz, hikmetsiz bütün bütün israf etmek, ne derece hilâf-ı hikmet ve binler vaid ve ahidlerini yerine getirmemekle—hâşâ—aczini ve cehlini göstermek, ne kadar o haşmet-i saltanata ve o kemâl-i rububiyete zıttır, her zîşuur anlar. Bunlara kıyasen, inâyet ve adâleti tatbik eyle...

İşte, Hâlıkımızdan sorduğumuz âhirete dair sualimize Rahmân, Hakîm, Adl, Kerîm,Hâkimisimleri mezkûr hakikatle cevap veriyorlar; şeksiz, şüphesiz, güneş gibi âhireti ispat ediyorlar.

Hem madem biz gözümüzle görüyoruz, öyle ihâtalı ve azametli bir hafîziyethükmeder ki, zîhayat herşeyin ve her hâdisenin çok sûretlerini ve gördüğü fıtrîvazifesinin defterini ve esmâ-i İlâhiyeye karşı lisan-ı hal ile tesbihatına dair sahife-i a’mâlini misâlî levhalarda ve çekirdeklerinde ve tohumcuklarında ve Levh-i Mahfuzun nümunecikleri olan kuvâ-yı hafızalarında ve bilhassa insanın dimağındaki pek büyük ve pek küçük kütüphanesi olan kuvve-i hafızasında ve

Adl: sonsuz adalet sahibi, adaletle iş gören, herşeyin hakkını veren Allah	Hakîm: herşeyi hikmetle, belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratan Allah
Hâlık: her şeyi yaratan Allah	Kerîm: ikram sahibi; sonsuz cömertlik ve ikram sahibi olan Allah
Levh-i Mahfuz: herşeyin bütün ayrıntılarıyla yazıldığı kader levhası, Allah’ın ilminin bir adı	Rahmân: rahmeti sonsuz, yarattıklarını esirgeyip koruyan, şefkat eden ve rızıklandıran Allah
acz: acizlik, güçsüzlük	ahid: verilen söz, andlaşma
azametli: büyük	bekà-i daimîye: devamlı olarak kalma, kalıcı olma
bâtıl: doğru olmayan, yalan, yanlış	cehl: cahillik, bilgisizlik
cihazat: cihazlar, organlar	cihet-i imkân: mümkün olma yönü
daire-i imkân: varlığı da yokluğu da eşit olan alan, kâinat	dimağ: akıl, bilinç, beyin
ebedî: sonu olmayan, sonsuz	esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri
fıtrî: doğal, yaratılıştan gelen	gadirli: zulümlü
hafiziyet: koruyuculuk	hakikat: doğru, gerçek
haşmet: ihtişam, görkem	haşmet-i saltanat: sultanlığın haşmeti, ihtişamı
haşr: insanların öldükten sonra tekrar diriltilip muhakeme için Allah’ın huzurunda toplanması	hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde olması
hilâf-ı hikmet: hikmete zıt	hâşâ: asla, kesinlikle öyle değil
idam etmek: yok etmek	ihâtalı: kuşatıcı, kapsamlı
inayet: bütün yararların, hikmetlerin ve faydaların kaynağı olan nizam, düzenlilik, İlâhî ilgi	istidadât: kàbiliyetler, yetenekler
iştiyak: arzu, istek	kemâlât-ı rububiyet: rablığın, ilâhî terbiyenin mükemmellik ve kusursuzluğu
kuvve-i hafıza: hafıza duygusu, bellek	lekedar: lekeli
lisan-ı hal: hal dili	mezkûr: anılan, sözü geçen
misâlî levha: içlerinde herşeyin fotoğrafının kaydedildiği levha	muhal: imkânsız, akıl dışı
mümteni: imkânsız	nazdar: nazlı, cilveli
nâzenin: ince, narin, duyarlı	saadet-i ebediye: sonsuz mutluluk
sahife-i a’mâl: iş ve davranışların yazıldığı sahife	saltanat-ı sermediye: sonsuz saltanat
sukut etmek: düşmek, alçalmak	tatbik eylemek: uygulamak
tesbihat: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma	vaid: korkutma, tehdit etme
zîhayat: canlı, hayat sahibi	zîşuur: şuur sahibi, bilinçli
âhiret: öteki dünya, öldükten sonraki sonsuz hayat	âkıbetsiz: sonuçsuz, neticesiz