Nesl-i Cedid
Well-known member
Çocuklar ve Kandiller...
Mübarek gün ve geceleri çocuklara nasıl yaşatalım?
Haziran ayının başlarında Recep, Şaban ve Ramazan olmak üzere mübarek üç aylara gireceğiz. Haziran ayında üç ayların başlangıcının yanı sıra Regaip ve Miraç Gecelerinin bulunması dolayısıyla bu ayda adeta mübarek gün ve geceler bayramı yaşanacak. Acaba bu mübarek gün ve geceleri çocukların anlayabileceği şekilde nasıl anlatmalı ve yaşatmalıyız?
Dinî bayramlar, kutsal gün ve geceler en ilkelinden en gelişmişine kadar hemen bütün toplumların geleneklerinde ve kültürlerinde geniş yer tutmaktadır. Ailenin ve toplumun bir üyesi olması sebebiyle çocuklar da bu kutsal gün ve gecelerde ya katılımcı ya da izleyici olarak yer almaktadır. Ülkemizde, maalesef, çocuklar sadece dinî bayramlarda el öpüp harçlık ve hediyeler alma, komşu evlerini dolaşarak şeker toplama dışında kutsal gün ve gecelerde aktif rol almamaktadır.
Haziran ayının başlarında Recep, Şaban ve Ramazan olmak üzere mübarek üç aylara gireceğiz. Kutsal sayılan Regaip, Miraç, Berat ve Kadir geceleri bu üç aylar içinde yer almaktadır. Bu mübarek günlerden Regaip ve Miraç gecelerini haziran ayında idrak edeceğiz. Haziran ayında üç ayların başlangıcı, Regaip ve Miraç Gecelerinin bulunması dolayısıyla bu ayda adeta mübarek gün ve geceler bayramı yaşanacak.
Regaip, Recep ayının ilk cuma gecesi kutlanır. Regaip, rağbet edilen, çok istenen şeyler anlamına gelmektedir. Bu gece Allah’ın rahmetinin mümin kullarına bolca ihsan edildiği, günahların bağışlandığı bir gecedir. Miraç, Recep ayının 27. gecesi Hz. Peygamber’in miraca çıkışının anısına kutlanmaktadır. Berat, Şaban ayının 15. gecesi kutlanır. Berat, günahlardan kurtuluş, tövbe ve bağışlanma anlamına gelmektedir. Kadir Gecesi ise Ramazan ayının son on günü içerisinde gizli olan ancak Ramazan ayının 27. günü olma ihtimali yüksek görülen bir gecedir. Kur’an-ı Kerim bu gecede inmeye başladığı için Kadir Gecesi bin aydan daha hayırlı olarak kabul edilir.
Bu gecelerin akşamında anne-babalar eve gelirken kandil simidi alırlar. Çocuklar kandil simidini görünce bu gecenin kutsal bir gece olduğunu anlar. Bu gecelerde radyo ve televizyonlardan mevlit ve Kur’an okunur. Bazı çocuklar babalarıyla camiye mevlit dinlemeye gider. Ancak uzun süren bu vaaz, mevlit ve Kur’an okumaları dikkat süresi kısa olan çocukların sıkılmalarına yol açmaktadır.
Çocuklara nasıl anlatmalı?
Dikkat ettiğinizde yukarıda kutsal gün ve geceler için yapılan açıklamaların yetişkin diliyle yapıldığını göreceksiniz. Peki, yetişkinler açısından çok önemli olan bu kutsal gün ve geceleri küçük çocuklara nasıl anlatacağız? Onların katılımını nasıl sağlayacağız?
Peygamber Efendimizin doğumunu kutladığımız her sene Rebiulevvel ayının 12. gününün Miladi takvime göre karşılığı olan 20 Nisan tarihinde kutlanan “Kutlu Doğum Haftası” etkinlikleri çocukları da kapsadığı için diğer kutsal gün ve gecelerden biraz farklılık göstermektedir. İslamPeygamberini tanıtmak ve sevgisini çocuklar arasında yaygınlaştırmak için Diyanet İşleri Başkanlığı ve Diyanet Vakfı, Milli Eğitim Bakanlığı ile organizeli olarak her sene Türkiye genelinde ilköğretim, lise ve meslek liseleri arasında şiir ve resim yarışması düzenlemektedir. Bu yarışmalaraöğrencilerin, velilerin ve okul idarelerinin yoğun ilgi göstermesi çocuklar adına sevindirici bir durumdur.
Hıristiyanlar, Noel başta olmak üzere bütün kutsal gün ve gece kutlamalarında çeşitli etkinliklerle çocukların katılımını sağlamakta, böylece bilinçaltlarında dinî bir altyapının oluşmasını sağlamaktadırlar. Ancak zamanla tüketim ekonomisini elinde bulunduran çevreler tarafından dinî bayramlar, kutsal gün ve geceler gerçek anlamından saptırılmış; tatil, eğlence ve tüketim günleri haline dönüştürülmüştür.
Mevlit Kandili’nin ve diğer mübarek gün ve gecelerin anlamını okul öncesi çocuklara ve ilköğretim çocuklarına hikâye formatında, çocukların anlayacağı basit bir dille anlatabilir; bu geceleri hatırlatacak hediyeler verebiliriz. Bunun için Diyanet İşleri Başkanlığı’nın finanse edeceği bir proje dâhilinde çocuk edebiyatı yazarlarından, ressamlardan, psikologlardan, pedagoglardan ve ilahiyatçı yazarlardan oluşan bir kurul tarafından çalışmalar yapılması, anne-babaların faydalanacağı eserler ortaya çıkarılması gerekmektedir.
Hikâyeleştirerek anlatın
Anne-babalar, konuya yetişkin gözüyle yaklaştıkları için, kutsal gün ve geceleri (soyut kavramlar içerdiğinden) küçük çocuklara anlatmanın zor olacağını düşünüyorlar. Çocukların zihinsel gelişimi hakkında bilgi sahibi olduklarında bunun o kadar da zor olmadığını göreceklerdir. Çocuklar 3-7 yaş arasında benmerkezci bir kişiliğe sahiptir. Benmerkezci kişilikte görsel içerikli üç inanış biçimi vardır: Canlılık (animism), yapaylık (artificialism), ortaklık (participation).
Canlılık düşüncesinde çocuk, dünyanın, güneşin, ayın ve yıldızların tıpkı insanlar gibi canlı olduğuna ve hayatla birlikte ortaya çıktığına inanır. Bu inanış biçimi, canlı-cansız her şeyin Allah’ın emrine itaat ettiğine inanmasını kolaylaştırır. (Allah, Âlemlerin Rabbidir)
Yapaylık düşüncesinde çocuk dünyanın, güneşin, ayın ve yıldızların kendi kendilerine ortaya çıkmadıklarına, güçlü biri tarafından yapılmış nesneler olduğuna inanır. Çocuktaki bu düşünce yapısı, her şeyi Allah’ın yarattığına inanmasını kolaylaştırır. (Allah, Hâlik-i Küllü Şey’dir)
Ortaklık düşüncesinde çocuk; insanlar, nesneler ve doğal olaylar arasında bir ilişki ve bir iletişim bulunduğuna inanır. Örneğin, düştüğü zaman yaptığı bir yaramazlıktan dolayı düştüğüne inanır. Bu inanış biçimi çocuğun “kaza ve kadere iman” etmesini kolaylaştırır.
Özellikle 3-5 yaş arası dönemde çocukların hayal dünyaları çok geniştir. Hayal ettikleri şeylerin ve duaların gerçekleşeceğine inanırlar. Rüya ile gerçeği de birbirinden ayıramazlar. Rüyalarında gördükleri olayları gerçekte yaşadıklarını zannederler. Bu özelliğinden dolayı 3-5 yaş arası döneme “masal çağı” adı da verilmektedir. Çünkü bu yaşlarda masallarda geçen olağanüstü olayların gerçekten yaşandığına inanırlar. Kutsal gün ve gecelerin anlamını hikâye tadında çocukların anlayacağı basit ve doğru bir dil kullanarak anlattığınızda anlayacaklardır.
İnancımıza göre Regaip Gecesi Allah’ın rahmetinin ve nimetlerinin mümin kullarına bolca ihsan edildiği, günahların bağışlandığı bir gece olduğuna göre; bu geceyi çocuklarla “verdiği bütün nimetler için Allah’a teşekkür gecesi” olarak kutlayabiliriz. Çocukların sevdiği yemeklerin ve tatlıların yer aldığı özel bir akşam yemeğinden sonra sesli olarak sofra duası yapılır. Ondan sonra bir kâğıda (yetmezse iki kâğıda) çocuklarla birlikte, çocukların ağzından Allah’ın verdiği nimetlerin listesi çıkarılır: “Akıl nimeti, göz nimeti, ağız nimeti, burun nimeti, el nimeti, ayak nimeti; güneş nimeti, yağmur nimeti, su nimeti, toprak nimeti; anne nimeti, baba nimeti, dede nimeti, büyükanne nimeti vs.” şeklinde sıralama yapılır. Bu nimetlerin bize sağladığı faydalar ve olmadığında yaşayacağımız sıkıntılar dile getirilir. Allah’a verdiği bütün nimetler için teşekkür edilir. Anne-baba ve aile büyükleri çocuklara bu gecenin anısına birer hediye verir.
Diğer kutsal gün ve geceler için buna benzer kutlama senaryoları düzenlenebilir. Ancak, yukarıda ifade ettiğimiz gibi, bunun için özel çalışmalar yapılması gerekmektedir.
Pedagog Ali Çankırılı
Mübarek gün ve geceleri çocuklara nasıl yaşatalım?
Haziran ayının başlarında Recep, Şaban ve Ramazan olmak üzere mübarek üç aylara gireceğiz. Haziran ayında üç ayların başlangıcının yanı sıra Regaip ve Miraç Gecelerinin bulunması dolayısıyla bu ayda adeta mübarek gün ve geceler bayramı yaşanacak. Acaba bu mübarek gün ve geceleri çocukların anlayabileceği şekilde nasıl anlatmalı ve yaşatmalıyız?
Dinî bayramlar, kutsal gün ve geceler en ilkelinden en gelişmişine kadar hemen bütün toplumların geleneklerinde ve kültürlerinde geniş yer tutmaktadır. Ailenin ve toplumun bir üyesi olması sebebiyle çocuklar da bu kutsal gün ve gecelerde ya katılımcı ya da izleyici olarak yer almaktadır. Ülkemizde, maalesef, çocuklar sadece dinî bayramlarda el öpüp harçlık ve hediyeler alma, komşu evlerini dolaşarak şeker toplama dışında kutsal gün ve gecelerde aktif rol almamaktadır.
Haziran ayının başlarında Recep, Şaban ve Ramazan olmak üzere mübarek üç aylara gireceğiz. Kutsal sayılan Regaip, Miraç, Berat ve Kadir geceleri bu üç aylar içinde yer almaktadır. Bu mübarek günlerden Regaip ve Miraç gecelerini haziran ayında idrak edeceğiz. Haziran ayında üç ayların başlangıcı, Regaip ve Miraç Gecelerinin bulunması dolayısıyla bu ayda adeta mübarek gün ve geceler bayramı yaşanacak.
Regaip, Recep ayının ilk cuma gecesi kutlanır. Regaip, rağbet edilen, çok istenen şeyler anlamına gelmektedir. Bu gece Allah’ın rahmetinin mümin kullarına bolca ihsan edildiği, günahların bağışlandığı bir gecedir. Miraç, Recep ayının 27. gecesi Hz. Peygamber’in miraca çıkışının anısına kutlanmaktadır. Berat, Şaban ayının 15. gecesi kutlanır. Berat, günahlardan kurtuluş, tövbe ve bağışlanma anlamına gelmektedir. Kadir Gecesi ise Ramazan ayının son on günü içerisinde gizli olan ancak Ramazan ayının 27. günü olma ihtimali yüksek görülen bir gecedir. Kur’an-ı Kerim bu gecede inmeye başladığı için Kadir Gecesi bin aydan daha hayırlı olarak kabul edilir.
Bu gecelerin akşamında anne-babalar eve gelirken kandil simidi alırlar. Çocuklar kandil simidini görünce bu gecenin kutsal bir gece olduğunu anlar. Bu gecelerde radyo ve televizyonlardan mevlit ve Kur’an okunur. Bazı çocuklar babalarıyla camiye mevlit dinlemeye gider. Ancak uzun süren bu vaaz, mevlit ve Kur’an okumaları dikkat süresi kısa olan çocukların sıkılmalarına yol açmaktadır.
Çocuklara nasıl anlatmalı?
Dikkat ettiğinizde yukarıda kutsal gün ve geceler için yapılan açıklamaların yetişkin diliyle yapıldığını göreceksiniz. Peki, yetişkinler açısından çok önemli olan bu kutsal gün ve geceleri küçük çocuklara nasıl anlatacağız? Onların katılımını nasıl sağlayacağız?
Peygamber Efendimizin doğumunu kutladığımız her sene Rebiulevvel ayının 12. gününün Miladi takvime göre karşılığı olan 20 Nisan tarihinde kutlanan “Kutlu Doğum Haftası” etkinlikleri çocukları da kapsadığı için diğer kutsal gün ve gecelerden biraz farklılık göstermektedir. İslamPeygamberini tanıtmak ve sevgisini çocuklar arasında yaygınlaştırmak için Diyanet İşleri Başkanlığı ve Diyanet Vakfı, Milli Eğitim Bakanlığı ile organizeli olarak her sene Türkiye genelinde ilköğretim, lise ve meslek liseleri arasında şiir ve resim yarışması düzenlemektedir. Bu yarışmalaraöğrencilerin, velilerin ve okul idarelerinin yoğun ilgi göstermesi çocuklar adına sevindirici bir durumdur.
Hıristiyanlar, Noel başta olmak üzere bütün kutsal gün ve gece kutlamalarında çeşitli etkinliklerle çocukların katılımını sağlamakta, böylece bilinçaltlarında dinî bir altyapının oluşmasını sağlamaktadırlar. Ancak zamanla tüketim ekonomisini elinde bulunduran çevreler tarafından dinî bayramlar, kutsal gün ve geceler gerçek anlamından saptırılmış; tatil, eğlence ve tüketim günleri haline dönüştürülmüştür.
Mevlit Kandili’nin ve diğer mübarek gün ve gecelerin anlamını okul öncesi çocuklara ve ilköğretim çocuklarına hikâye formatında, çocukların anlayacağı basit bir dille anlatabilir; bu geceleri hatırlatacak hediyeler verebiliriz. Bunun için Diyanet İşleri Başkanlığı’nın finanse edeceği bir proje dâhilinde çocuk edebiyatı yazarlarından, ressamlardan, psikologlardan, pedagoglardan ve ilahiyatçı yazarlardan oluşan bir kurul tarafından çalışmalar yapılması, anne-babaların faydalanacağı eserler ortaya çıkarılması gerekmektedir.
Hikâyeleştirerek anlatın
Anne-babalar, konuya yetişkin gözüyle yaklaştıkları için, kutsal gün ve geceleri (soyut kavramlar içerdiğinden) küçük çocuklara anlatmanın zor olacağını düşünüyorlar. Çocukların zihinsel gelişimi hakkında bilgi sahibi olduklarında bunun o kadar da zor olmadığını göreceklerdir. Çocuklar 3-7 yaş arasında benmerkezci bir kişiliğe sahiptir. Benmerkezci kişilikte görsel içerikli üç inanış biçimi vardır: Canlılık (animism), yapaylık (artificialism), ortaklık (participation).
Canlılık düşüncesinde çocuk, dünyanın, güneşin, ayın ve yıldızların tıpkı insanlar gibi canlı olduğuna ve hayatla birlikte ortaya çıktığına inanır. Bu inanış biçimi, canlı-cansız her şeyin Allah’ın emrine itaat ettiğine inanmasını kolaylaştırır. (Allah, Âlemlerin Rabbidir)
Yapaylık düşüncesinde çocuk dünyanın, güneşin, ayın ve yıldızların kendi kendilerine ortaya çıkmadıklarına, güçlü biri tarafından yapılmış nesneler olduğuna inanır. Çocuktaki bu düşünce yapısı, her şeyi Allah’ın yarattığına inanmasını kolaylaştırır. (Allah, Hâlik-i Küllü Şey’dir)
Ortaklık düşüncesinde çocuk; insanlar, nesneler ve doğal olaylar arasında bir ilişki ve bir iletişim bulunduğuna inanır. Örneğin, düştüğü zaman yaptığı bir yaramazlıktan dolayı düştüğüne inanır. Bu inanış biçimi çocuğun “kaza ve kadere iman” etmesini kolaylaştırır.
Özellikle 3-5 yaş arası dönemde çocukların hayal dünyaları çok geniştir. Hayal ettikleri şeylerin ve duaların gerçekleşeceğine inanırlar. Rüya ile gerçeği de birbirinden ayıramazlar. Rüyalarında gördükleri olayları gerçekte yaşadıklarını zannederler. Bu özelliğinden dolayı 3-5 yaş arası döneme “masal çağı” adı da verilmektedir. Çünkü bu yaşlarda masallarda geçen olağanüstü olayların gerçekten yaşandığına inanırlar. Kutsal gün ve gecelerin anlamını hikâye tadında çocukların anlayacağı basit ve doğru bir dil kullanarak anlattığınızda anlayacaklardır.
İnancımıza göre Regaip Gecesi Allah’ın rahmetinin ve nimetlerinin mümin kullarına bolca ihsan edildiği, günahların bağışlandığı bir gece olduğuna göre; bu geceyi çocuklarla “verdiği bütün nimetler için Allah’a teşekkür gecesi” olarak kutlayabiliriz. Çocukların sevdiği yemeklerin ve tatlıların yer aldığı özel bir akşam yemeğinden sonra sesli olarak sofra duası yapılır. Ondan sonra bir kâğıda (yetmezse iki kâğıda) çocuklarla birlikte, çocukların ağzından Allah’ın verdiği nimetlerin listesi çıkarılır: “Akıl nimeti, göz nimeti, ağız nimeti, burun nimeti, el nimeti, ayak nimeti; güneş nimeti, yağmur nimeti, su nimeti, toprak nimeti; anne nimeti, baba nimeti, dede nimeti, büyükanne nimeti vs.” şeklinde sıralama yapılır. Bu nimetlerin bize sağladığı faydalar ve olmadığında yaşayacağımız sıkıntılar dile getirilir. Allah’a verdiği bütün nimetler için teşekkür edilir. Anne-baba ve aile büyükleri çocuklara bu gecenin anısına birer hediye verir.
Diğer kutsal gün ve geceler için buna benzer kutlama senaryoları düzenlenebilir. Ancak, yukarıda ifade ettiğimiz gibi, bunun için özel çalışmalar yapılması gerekmektedir.
Pedagog Ali Çankırılı