Cevap: Vecize Analizi - 9 "Ey nefsim, hayat-ı dünyeviyeyi gaye-i maksat yap
Demek, ey nefsim, hayat-ı dünyeviyeyi gaye-i maksat yapsan ve ona daim çalışsan, en ednâ bir serçe kuşunun bir neferi hükmünde olursun.
Eğer hayat-ı uhreviyeyi gaye-i maksat yapsan ve şu hayatı dahi ona vesile ve mezraa etsen ve ona göre çalışsan, o vakit hayvanâtın büyük bir kumandanı hükmünde ve şu dünyada Cenâb-ı Hakkın nazlı ve niyazdar bir abdi, mükerrem ve muhterem bir misafiri olursun.
Beşinci Söz
İnsanoğlu dünyaya Rabbini tanımak, Ona ibadet etmek ve yasaklarından kaçınmak ve sakınmak için gönderilmiş. Hem ubudiyete meyilli, hem de yasak olan şeylere elini uzattığı anda vicdanı her daim alarm halindedir. Bu mahiyette bir insanın Rabbine isyanı ihtiyar etmesi halinde, fıtratına muhalif hareket ettiğinden, tam bir huzuru yakalaması düşünülemez. Üstad hazretleri bir yerde bunu şu şekilde izah ediyor.
"...hakiki zevk ve elemsiz lezzet ve kedersiz sevinç ve hayattaki saadet yalnız imândadır ve imân hakikatleri dairesinde bulunur. Yoksa, dünyevî bir lezzette çok elemler var. Bir üzüm tanesini yedirir, on tokat vurur gibi, hayatın lezzetini kaçırır."
Onüçüncü Söz
Serçe kuşu bir hayvandır. Hayvanların insanlar gibi şuurlu bir ibadetle mükellefiyetleri yoktur. Onlar bir nevi dünyada insanların dünyalarını şenlendirmek ve onlara hizmet etmek için yaratılmışlar. Dünyanın geleceğinden endişe etmedikleri gibi, geçmişte kaybettikleri de onları etkilemez. Haliyle hayattan lezzet noktasında insandan çok çok üstündürler. İnsan ise hem hazır zamandaki elemleriyle, hem geçmişten kendine yüklenen firak ve elemlerle ve hem de istikbalin henüz vücuda gelmemiş bilinmeyenleriyle alakadardır.
Eğer Rabbinden gaflet edip, Onun rızası haricinde bir hayatı ihtiyar ederse hayattan lezzeti basit bir serçe kuşuna dahi yetişmez. Bir müdürün kendini sarhoş edip yanındaki basit bir işçinin karşısında düştüğü hazin durum ne ise insanda zeminin halifesi iken, Rabbinden gaflet edip, kendini geçici sarhoşluklara vermesi; kendine hizmet için yaratılan basit bir serçe kuşunun neferi gibi olmasına sebeptir. En üstte bir mahiyeti varken en alta düşmektir. İnsanı hem dünyada, hem ahirette mesud edecek tek şey ise verilen talimatları uygulamak, yasaklardan kaçmak, günde 5 vakit namazını kılmak, Rabbini tanımak ve Ona niyazda bulunmaktır. Ancak bu durumda kendisine hizmet için yaratılan hayvanlardan daha üstün olabilir. Ve huzuru yakalayabilir.