Kaynaklar
Ahmed el-Berâ el-Emiri, İbrahim ve Davetuhu, Cidde,1986.
Aydın, Mehmed S., Din Felsefesi, İstanbul,1992.
el-Alusi, Rûhü'I-meâni., I-XXX, Kahire, tarihsiz.
Bediüzzaman Said Nursi, Mektuat, İstanbul, 1977.
Bediüzzaman Said Nursi, Sözler. İstanbul, 1976.,
Bilgiseven, Amiran Kurtkan, Sosyal İlimler Metodolojisi, İstanbul, 1994.
el-Gazzali, Ebu Hamid, el-Kıstasü'l-Müstakim, Kahire, tarihsiz.
İyibildiren, Ahmed, Kur'an'da İbrahim, (basılmamış doktora tezi), Konya, 1990.
Kılavuz, M.Saim, Anahatlarıyla İslam Akaidi ve Kelâm'a Giriş, İstanbul,1987.
Kurtubi, el-Câmi li Ahkami'I-Kur'ân, I-XXX, Beyrut,1988I1408.
el-Matüridi, Ebû Mansur, Kitabu't-Tevhid, İstanbul, 1979.
Mehran, Muhammed Beyyumi, Dirasatun Tarihiyyetun Mine'l-Kur'ani'l-Kerim, Riyad,1980/1400.
Meydan Laurus, İstanbul,1992.
er-Razi, Fahreddin, Mefatihu'l-Gayb, I-XXXIII, Beyrut, tarihsiz.
Razi, Kelâm'a Giriş (el-Muhassal), trc.Hüseyin Atay, Ankara, 1978.
Şehristani, el-Milel ve'n-Nihal, I-II. Kahire,1968.
Yavuz, Yusuf Şevki, Kur'ân-ı Kerim'de Tefekkür ve Tartışma Metodu, Bursa, 1983.
Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur'ân Dili, I-X, İstanbul,1992.
ez-Zebidi, Tecrid-i Sarih, terc. Kamil Miras, IX, Ankara,1982.
ez-Zemahşeri, el-Keşşaf, I-VI, Kahire, tarihsiz.
Dipnotlar
1. İslam literatüründe Hz. İbrahim "Peygamberlerin babası" ünvanıyla anılmaktadır. Kelime anlamı itibariyle "İbrahim", "cemaatin babası" demektir. Kesin olmamakla birlikte bazı kaynaklara göre M.Ö. 1263'te doğmuştur. (bk. Meydan Laurus, IX, 350, Ahmet İyibildiren, Kur'an'da İbrahim, s. 33; Muhammet Beyyumi Mehran, Dirasatun Tarihiyyetun mine'l-Kur'an'l-Kerim, s. 121-127).
2. el-Bakara (2), 111.
3. el-Enbiya (21), 52.
4. en-Nisa (4), 125.
5. er-Razi, Mefatihu'l-gayb, XI, 57.
6. Bakara (2), 128.
7. Bakara (2), 129.
8. Bakara (2), 133.
9. En'am (6), 79.
10. En'am (6), 74.
11. İslam kaynaklarına göre, peygamberlerin herbiri bazı özellikleri ile diğerlerinden farklıdır. Mesela Allah ile doğrudan konuşma şerefine nail olduğu için Hz. Musa'ya "Kelimullah", babasız yaratıldığı için Hz. İsa'ya "ruhullah", Hz. Muhammede (a.s.m.) "Habibullah" denildeği gibi, Hz. İbrahim'e (a.s.) "Halilullah" denilmiştir. Bu ünvanın kendisine veriliş sebebi, insanlara iyiliklerde bulunduğu halde karşılık beklememesidir (bk. ez-Zebidi, Tecrid-i Sarih, terc. Kâmil Miras, IX, 107)
12. en-Nisa (4), 125.
13. bkz. Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, III, 449; Haniflik ve Sabiilik konusunda bkz. Şehristani, el-Milel ve'n-Nihal, II, 35.
14. Meryem (19), 42-48.
15. krş. el-Matüridi, Kitabü't-tevhid, 102.
16. el-Ankebut (29), 17.
17. Razi, a.g.e., XXII, 180.
18. Amiran Kurtkan Bilgiseven, Sosyal İlimler Metodolojisi, s. 18; krş. el-Matüridi, Kitabu't-tevhid, 102.
19. el-En'am (6), 74-79. (Kur'ân meâllerini yazan bazı zatlar, Hz. İbrahim'in, başta tevhide inanmadığını, yıldızların, ayın, güneşin zail olduğunu anlayınca inanmaya başladığını söylemiş ve ayetlere öylece meal vermişlerdir. Bu düşünceyi doğru görmemekteyiz. Hz. İbrahim'in ömrünün en küçük bir kısmını dahi küfürde geçirdiği kanaatinde değiliz. Burada muhataplarını ikna etmek için edebi bir sanat kullanmaktadır. Yani sizin taptığınız "yıldız" işte sizin de gördüğünüz gibi zaildir. "Bu beni yaratmış olabilir mi? siz söyleyin" diyerek onları imana davet etmektedir. Onun için ilk ayetin mealini soru işaretiyle verdik.)
20. bkz. Bediüzzaman, Sözler, s. 89.
21. Mehmet S. Aydın, Din Felsefesi, s. 44.
22. el-En'am (6), 74 vd.
23. Razi, Kelâm'a Giriş, trc. Hüseyin Atay, s. 137.
24. bkz. Yusuf Şevki Yavuz, Kur'ân-ı Kerim'de Tefekkür ve Tartışma Metodu, s. 176.
25. Bakara (2), 260.
26. el-Alusi, III, 27.
27. ez-Zemahşehri, el-Keşşaf, I, 392; el-Alusi, a.g.e., III, 30-31; bunların hangi kuşlar olduğu ve niçin o kuşların tercih edildiği hususunda bkz. Razi, a.g.e., VII, 40-41.
28. bkz. A. Saim Kılavuz, Anahatlarıyla İslam Akaidi ve Kelâm'a Giriş, s. 35.
29. Mehmet S. Aydın, Din Felsefesi, s. 121.
30. Mehmet S. Aydın, a.g.e., s. 286.
31. Zemahşehri, el-Keşşaf, I, 392-393.
32. Razi, a.g.e., VII, 39.
33. ez-Zuhruf (43), 26; el-En'am (6), 74.
34. el-Enbiya (21), 62-63.
35. el-Enbiya (21), 66-67.
36. es-Saffat (37), 84-100.
37. Kurtubi, el-Câmi li ahkami'l-Kur'ân, XI, 198.
38. Ahmed el-Berâ el-Emiri, İbrahim ve Davetuhu, s. 84.
39. el-Alusi, Ruhu'l-Meani, III, 18-19.
40. el-Bakara (2), 258.
41. bkz. el-Alusi, a.g.e., III, 19.
42. Razi, a.g.e., VII, 24-25
43. Bediüzzaman Said Nursi, Mektubat, s. 221.
44. Elmalılı Hamdi Yazır, a.g.e., II, 177.
45. bkz. el-Kurtubi, III, 186.
46. Razi, a.g.e., VII, 26.
47. Razi, a.g.e., VII, 24; bk. Mülk (67), 2.
48. Razi, a.g.e., VII, 24; krş. el-Alusi, a.e., III, 17.
49. el-Gazzali, el-Kıstas, s. 30-32.
50. bkz. el-Alusi, Ruhu'l-Meani, III, 15.
KPR - Aylk Fikir Dergisi
Kış'96 Sayısı
