Nefsin vehmi ve hayali olan hürlügü,serbestligi,kendisine olan sahipligi tavrını kolaylaştıran bir neden şu hal olabilir:
İ'lem eyyühe'l-aziz! Nefsin belâhet ve hamakatine bak ki, bir Rabb-i Muhtar-ı Hakîm tarafından terbiye edildiğini ve o Rabb-i Hakîmin memlûk ve masnûu olduğunu bildiğine ve bu temellük ve terbiyenin bütün efrad, envâ, ecnasta câri olmakla meselenin bir kaide-i külliye şeklini aldığına ve bu feyzin şümullü olmakla bir nevi icmâ ve fiilî bir tasdike mazhar olduğuna nazaran kanun ve düstur şeklinde olan hadiseye ve kesb-i külliyet eden kaideye bakarak kanaat ve itminan etmesi lâzımken, bütün âfâkı cilvelendiren tecelliyât-ı esmâyı -kendisi de o cilvelerde hissedar olduğu halde- vasıta-i tesettür ve alâmet-i ihmal sanıyor. Güya o nefsin fevkinde onun bütün ahvâlini kontrol eden kimse yoktur. Ve kendisini, yaptığı fiillerinde fiil içinde müstetir Hû gibi görüyor. Tecelliyâtın genişliğini imtinâa, büyüklüğünü ademe hamletmekle, şeytanı bile yaptığı mugalâtadan utandırıyor.
Burada, insanın bakışındaki bir hastalığa işaret ediliyor. O hastalık da şudur: Bir şeyin umumi olması, her tarafta cereyan etmesi, sanki ehemmiyetli değilmiş hissini uyandırıyor.
Nefis için önemlilik derecesi merkezden başlar, muhite yayıldıkça değerini yitirmeye başlar. Bu yüzden nefis, umumi bir fiilin içinde kendini dikkate değmez bir nokta, bir nesne görüp kendini harice atıyor.
Cenab-ı Hakkın isim ve sıfatlarının kainattaki umumi tecelli ve cilvelerinin her şeyi kapsadığı ve kuşattığı halde, kendi de bu kapsamın içinde olduğu halde, bundan ders alıp imanı inkişaf edeceğine, tam tersine, bu umumi ve kuşatıcılığı, gaflet haline dönüştürüyor.
Sanki umumi kanunlar ve cilveler sahipsiz ve tesadüfi zannına kapılıyor.
Evet, Nefsin bu ve buna benzer haletleri vardır. Bu kadar büyük işler ve olaylar içinde ben ne yer işgal edebilirim, ne önemim var, ya da gizlenebilirim gibi safsatalara sapar.
Halbuki her şeyi kuşatan bir fiil, seni nasıl harice atar. Bu, ona kemal değil, kusur olur.
Bir şeyin umumi ve kural dahilinde olması, sebebi tesettür, yani gizlenmek, alameti ihmal, yani boş vermek manasını gerektirmez.
Tam tersine her şeyin kontrol altında, her halin muhafaza ediliyor manası çıkar.Bu nefsin aldatmacasına Üstad dikkat çekmiş. Bu gibi marazi hallerin reçetesi Mesnev-i Nuriye risalesidir.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale-i Nur
