Kelime Analizi 199: Teres

kenz-i mahfi

Sorumlu
TERES

Türk Dil Kurumu'nun sözlüğünde kelime manası olarak kaba, pezevenk, ters, sinirli kimse, eşcinsel, kötü huylu erkek, aşağılık anlamına sövgü sözü gibi manalara geldiği beyan edilmiştir.

"Teres" kelimesi tıp terimi olarak Latince "yuvarlak kas" manasına gelmektedir.

Tarihte Trak Krallığını kuran kişinin ismi I. Teres'tir. Trak Kralları tarafından "Teres" kelimesi bir lakap olarak kullanılmıştır.

Farsça'da "tersiden" kelimesi "korkmak" manasına gelmektedir. Aynı şekilde Kürtçe'de kullanılan "tırsîn" kelimesi de "korkmak" demektir. Dilimizde kullandığımız tırsmak kelimesi de yine Kürtçe'nin bize bir hediyesidir. Dilimizde çok kullandığımız argo bir kelime olan "tırstı" kelimesi Kürtçe "tırs" (korku) kelimesinden gelmektedir.

Farsça'da "ters" kelimesi "korku" demektir. "tersan" kelimesi "korku ile, korkarak" manasına gelmektedir. "Terse" kelimesi "kuruntu kurmak" ve "tersa" kelimesi ise "korkucu, korkak" manalarına gelmektedir. "Tersaniden" kelimesi "korkutmak"; "tersevi" kelimesi "korkaklık" manalarına gelen kelimelerdir. Farsça'da "tersnak" kelimesi "korkunç" demektir.

Farsça'nın komşusu olan Kürtçe'de kullanılan tırsok veya tirsonek kelimesi "korkak" demektir. Aynı şekilde "betırs" kelimesi "korkusuz" manasına gelmektedir. "tırsehez" kelimesi "korkunç" demektir. "tırsandan" kelimesi ise "korkutmak" manalarına gelen Kürtçe kelimelerdir.

Etimolojik sözlüklerde "teres" kelimesinin kaynağının belirsizliğinde bahsedilmiştir. Genellikle etimolojik sözlüklerde "kaba ve küfür olarak kullanılan bir söz" manasında tanımlanmıştır. Kökeni hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte Kürtçe ve Arapça'da kullanılan bir kelimedir. Yukarıda izah edildiği gibi Kürtçe ve Farsça'daki "korku" kelimesi ile alakalı olan kelimelerin "teres" kelimesiyle yakından alakası olduğu aşikardır.

En başta "teres" kelimesinin farklı manalara geldiğini ifade etmiştik. Derleme sözlüğünde Anadolu'nun çeşitli yörelerinde "teres" kelimesi farklı manalarda kullanıldığından gerçek manasında değişikliklere uğramıştır. Fakat Kürtçe'de kullanılan "teres" kelimesi sadece "ürkek, korkak" gibi manalarda kullanılmasıyla anlam kaymasına uğramamaktadır. Dolayısıyla kelimeye Farsça dili açısından veya burada bahsedildiği gibi Kürtçe'de kullanılan anlamıyla bakıldığında herhangi bir küfür manası taşımamaktadır.

Risale-i Nur Külliyatı'nda "teres" kelimesi sadece 1 yerde geçmektedir. Bahis şöyledir.

"Fakat maatteessüf, bazı zevzek kefere, safsatalı adamlar şu kasr-ı âlînin metin esaslarına ilişir buldukça imkân. Onları deprettirir. Esaslara ilişilmez, onlarla oynanılmaz, sussun şimdi dinsizlik! İflas etti o teres. Bestir tecrübe-i küfran ve yalan." (Sözler, sayfa 731)

Bu bahiste geçen "teres" kelimesinin yukarıda izahı yapıldığı gibi Farsça ve Kürtçe'de kullanılan ve "korku" gibi manalara gelen "ters" ve "tırs" kelimelerindeki manada kullanıldığı kanaatindeyiz.
 
Üst