"İzzet-i azamet ister ki, esbab-ı tabiî perdedar-ı dest-i kudret ola aklın nazarında."
Mukadderat çerçevesi dahilinde yaşadığımız her olayda aslında sebeplere bakarız Allahın izzet(şeref) ve azameti(büyüklüğü) de aslında bunu istemektedir.Lakin sepeplere takılarakta Kalmamalıyız.
Ölüm olayını ele alacak olursak Azrail burada bir perdedir. Bununda hikmeti biz insanların dar akılları sabırsız halleri gibi kusurlarımızdan dolayı şikayetlerimizin direkt olarak Allaha varmamasıdır.
Gene bir kıssaya göre: Azrail Allahu tealaya ben ruhları kabzedeceim lakin senin ibadın yani sana ibadet eden kulların bana şekva edecekler bana küsecekler.Cenabı Hakta Azraile ibadlarım ile senin arana hastalıklar musibetler kazalar koyacağım demiş. Burda da açık olarak Allahın sebepleri var etmesindeki hikmetler görülmektedir.
Eğer öyle olmasa idi bizler Allaha haksız ve batıl şikayetlerde bulunacak idik.
"Tevhid ve celâl ister ki, esbab-ı tabiî, dâmenkeş-i tesir-i hakikî ola (HAŞİYE) kudret eserinde."
Allahın Tevhid ve Celal olan isimlerine baktığımızda ise Tevhid isminin esasında bir olan, heryerde ve herşeyde Allahtan başkasının tesir ve hakimiyetinin olmadığını herşeyden bir şeyi bir şeyden de herşeyi yaratanın O olduğunu görmemiz gerektiğini ister.
Yaratılan her zihaytta Onun esmasının kudretinin azametinin ve izzetinin sikkesi görülmektedir.Burada ise sebep aramammalıyız yani Allah bir şeyi yaratırken sebep dahil hiç bir şeye ihtiyacı yoktur. Kün fe yekün der ol der oluverir.
"Sultan-ı Ezelînin memurları, saltanat-ı Rububiyetin icraatçıları değillerdir. Belki o saltanatın dellâllarıdırlar ve o Rububiyetin temâşâger nazırlarıdırlar. "
Buradan da şunu anlayabiliriz ki Allahın bir şeyi icraa etmesinde hiç kimseye hiçbir şeye ihtiyacı yoktur melekleri memur olarak gösterirsek burada melekler Allaha bir şey yaparken yardım ediyorgibi bir şey kati akla gelmemeli onların memuriyetleri Allaha yardım etmeleri değil Allahın basit ve avamiişlerle meşgul omadığının izzet veazametinin göstergesidir.Verilen örnektede olduğu gibi Azrail bir yardımcıdan ziyade bir esbab bir perdedir.Burda da Allahın izzet ve azameti ortaya çıkmaktadır.
"Demek esbab vaz edilmiş, tâ aklın nazar-ı zahirîsine karşı kudretin izzeti muhafaza edilsin."
Sebepler konmuş ki, akıl izzetten uzak gördüğü şeylerde, zahirdeki sebebi görsün.
İşte sebeplerin var olması başımıza gelen ölüm kaza ve sair nedenlerde Allahın izzetine uzak düşen yerlerde şekvalrın ona gitmemesindendir.Burada ibadlar zahiri sebeplere bakarlar.
Lain bunu yaparkende Allahın Tevhidine bakan vecihleri ilede sebepler arkasında aslolan Zülcelali Vel İkram-ı görmemiz gerekmektedir.
yanlış anladığım yerler hakkında lütfen uyarınız 
acizane anladığım budur vesselam...
