Cevap: Mesnevi-i Nuriye Dersleri 2''Arkadaş Tevhid İki Çeşit Olur...''
1.Tevhid nedir?Kainat üzerinde tevhidi nasıl görebiliriz?
Tevhid, Allah cc'dan başka İlah olmadığına inanmak, iman etmek demektir.
İman erkanlarının en büyük esası, temelidir.
İnsan vücudundan tutunda, içinde yaşayan parazite kadar, seyyarelere kadar.. yaratılmış her mevcutta
Allah'ın varlığının ve birliğinin mühürleri vardır. Yani herşey aslında bürhan niteliğindedir.
Üstad Hz. burada tevhidin iki çeşit olduğunu ifade etmiş
işte mevcudatın üzerindeki mühürleri, nişanları görebilmemiz
sahip olduğumuz tevhid çeşitine ve derecesine göre değişir
5.Amiyane tevhid ve Hakiki tevhid arasındaki fark nedir?
Üstad Hz. bu farkı 22. Söz'ün İkinci Makam'ında çok güzel bir örnekle açıklamış elhamdülillah
Bir çarşıya ya da şehre büyük bir zatın çok çeşitli malları gelse, insanlar o malları görünce o zata ait olduklarını iki farklı şekilde bilirler.
Birinci adam genel olarak bakar, bu çeşitli mallar bu büyük zata aittir, zaten ondan başkası da getiremez der.
İkinci adam, o çok çeşitli ve büyük malların her birisinin üzerindeki yazıyı okur, sahibine ait olan mührü görür ve tam kanaat getirir.
İşte birinci adama biri gelip “Yahu o mallar o zatın değildi, başka biri getirdi o malları” dese, o adam “acaba” der. Şüpheye düşer, dolayısı ile o mallara koruyuculuk ta yapamaz..
Fakat ikinci adama gelip aynı şey söylendiğinde, malların üzerindeki mührü görmenin eminliği ile mümkün değil der.
İşte amiyane tevhid, misaldeki birinci adam gibi kainata ve mevcudata bakar “tüm bunları ortağı ve benzeri bulunmayan Allah cc yaratmıştır, maliki O’dur” der. Lakin bizzat müşahede etmediği için, üzerindeki mührü görmediği için, ezbere iman ettiği için gaflete düşme riski vardır. Ağzı iyi laf yapan tabiatperest bir feylesof gelip 3 cümle kursa "acaba?" deme ihtimali vardır. Şüpheye ve vesveseye düşme ihtimali yüksektir.
Hakiki tevhid ise, ikinci adam gibi tüm mevcudun üzerinde Allah cc’nun isim ve sıfatlarının tecellilerini, varlığını ve birliğini ispat eden mühürleri görür, bizzat şahitlik eder. Bu nakışları ancak kudret sahibi bir zat yapabilir, böyle hikmetli böyle sanatlı yaratabilir der. Sarsılmaz bir imana sahip olur. Dalalete sapmaktan ve evhama düşmekten kurtulur bi iznillah.
