[h=1]Aktif Görme Alanı[/h]
Yavaş okuyan kişi gözünün düzenli sıçrama ve saptama yapmasını engellemektedir. Yavaş okuyucunun gözü sık sık yer değiştirdiği için daha çok yorulmakta her sözcükte saptama yapma durumunda olmasından dolayı satır içinde geri sıçramaları ve görsel gezintileri görülmektedir. Bu durum ritmini düşürmekte ve ilerlemesini engellemektedir.
Hızlı okuyan bir kişi ise, bir satırda örneğin 10 sözcük varsa, üç defa durur, üç fotoğraf çeker ya da iki kez durur, iki fotograf çekerken, yavaş okuyucu 10 kez durur, 10 fotoğraf çeker.
Okumada her sözcükte göz-beyin süreci vardır. Gözler saptama yapıp, diğer bir sözcüğe sıçrarken geçen sürede beyin bilgileri anlamlandırır, diğer sözcüğün gelmesi beklenir. Her sözcükte işlemler yenilenir ve okuma eylemi gerçekleşir. Yavaş okuyucuda bu saptama sayıları oldukça fazladır. Her satırda 6-8 kez saptama yapar. Her aralık ½ ile ¼ saniyeye eşittir. Bu ise okuma hızının oldukça yavaşlamasına ve beyne tek tek mesaj gönderilmesine neden olmaktadır Hızlı okumada ise beyne 3-4 sözcüklük mesaj kümesi gönderilmekte, bu yüzden düşünce bölünmemektedir. Normalde göz her duruşta üç sözcüğü birden okuyabilir. Zira 3-4 sözcüklük alanı net görebilme yeteneğine sahiptir.
Gözün satır üzerinde atlayarak bir sözcük üzerinde odaklaşması ile çektiği fotografın kâğıt üzerindeki iz düşümü elips şeklindedir Bu elipsin çapı 3,5-4 cm olarak değişir. Gözün bir saptamada anlamlandırdı sözcükler arasında oluşan bu alana “Aktif görme alanı” denilmektedir. Elips biçimindeki alanın içinde kalan sözcüklerin tümü anlamlandırılabilir.
Elipsin dışında kalan alanlar ise anlamlandırılamaz Buna “Çevresel Görme” denir. Yavaş okuyan bir kişinin, aktif görme alanının satır üzerinde oluşturduğu elipsler birbirini örtmüş durumdadır. Hızlı okuyucuda ise bu elipsler satırların üzerinden tam iki uçlarından birbirlerine teğet geçmektedir. Hızlı okuyucu, bu yüzden aktif görme alanı içinde kalan sözcükleri bir bakışta kavrarken yavaş okuyucu, hemen hemen tümüyle birbirine geçmiş olan aktif görme alanından ve bunların elips izdüşümlerinin birbirlerini örtmesi sonucu, aynı sözcük üzerinden sözcüğün anlamını kavramaksızın birkaç kez geçmek zorunda kalmaktadır.
Bunun sonucunda yavaş okuyucu hızlanıp ilerleyememektedir. Yapmamız gereken ilk şey bir satırda saptamaların sayısını azaltmak ve gerilemeleri yok etmektir. Göz hareketlerimiz ne kadar düzenli olursa o kadar hızlı okuyabiliriz.
Hızlı okuma seminerlerine katılmamış bir kişinin aktif görme alanının genişliği yaklaşık 3,5-4 cm’dir. Çevresel görme ya da aktif görme alanlarının genişlikleri alıştırmalarla maksimum 7-7,5 cm’ye kadar çıkarılabilir Böylece giderek, 3-4 sözcüğü bir bakışta kavramak mümkün olabilir görme alanının hızlı okumada önemli bir etmen oluşu da bu yüzdendir. görme alanını geliştirmek hem yoğun bir çalışmayı, çabayı hm de çok fazla alıştırma yapmayı gerekirtir.
Bunun için önce dar sütunlu yazılardan işe başlamalısınız Örneğin çabuk okunabilen gazete yazı sütunlarının genişli 4-4,5 cm arasında düzenlenmiştir Böylece bir bakışta satırın tümünü görmeniz mümkün olabilir. Gözünüz sağa sola hareket etmeden yukarıdan aşağıya okuyabilirsiniz Dar sütunlar genellikle satır başına bir ya da iki saptamayı gerektirir. Bu ritmi kazanmak günlük okumalarda çok işinize yarayacaktır.
Ancak hızlı okumada geniş bir görme alanı edinmek yeterli olmamakta, edinilen bu özelliği en iyi biçimde kullanmayı bilmek de gerekli olmaktadır. görme yeteneklerinizden daha iyi yararlanmak için gözünüzün hızla ileri gitmesine çaba harcamalısınız Amacınız sürekli bir ritm kazanmak olmalı. Bu ritm size yalnızca aktif görme alanınızdan en üst derecede yararlanmakta yardımcı olmayacak, gözünüzün gördüğü şeyleri düzenli ve dinamik olarak kaydetme alışkanlığını da kazandıracaktır. Bunun sonucu olarak aklınız daha az dalgınlıklar ve gri dönüşlerle uğramış olacaktır.
Aktif görme alanının genişliğinin yanı sıra yüksekliği de önemlidir Çok daha hızlı okumayı ve kavramayı gerektiren “seçmeli okumada” gözler genellikle düşey yönde ilerler Gözlerin çok fazla bilinmeyen bu yeteneği, gözün yalnızca baktığı noktanın sağ ve solunu değil yukarı ve aşağısını da kapsamasına ilişkindir. Bu çevresel görmenin bir diğer özelliğidir. Gözler aktif görme alanı içinde bir satırda bir sözcüğü saptadığı zaman, şüphesiz yerini değiştirmeksizin aynı anda alt ve üst satırda bulunan diğer sözcükleri de kavranabilmektedir. Bu özellik seçmeli okuma bölümünde tekrar incelenmektedir. [h=2]Aktif Görme Alanının Geliştirilmesi[/h]Gözünüz aktif görme alanı içine giren yazıların hepsini bütün olarak görür Bu ister “üç” gibi iki harfli, isterse “bilgisayar” gibi çok harfli olsun bir bakışta görürüz ve anlamını kavrarız bir tablodaki resme baktığımı zaman onu parça parça algılayıp, sonra parçaları birleştirmiyoruz Bir bütün hâlinde algılıyoruz Bizim tek tek, sözcük sözcük algılamaya yönelik davranışımız, okuma eğitiminde bize öğretildi gibi, yaşamımız boyunca yerleştirilmiş bir şartlanmanın sonucudur.
Ancak şimdi “gelişimsel okuma” aşamasını geçmiş bir kişi olarak “görevsel okumalarımız” için aktif görme alanına giren 3-4 sözcüğü bir saptama ile görme alışkanlığını geliştirmeliyiz. Ancak bu yolla hızlı okuyabilir ve çabuk kavrayabiliriz. Bu arada geliştirmemiz gereken bir nitelikte saptama sürelerini kısaltmak ve uzun atlamalar yapmasını sağlayarak göz sıçramalarını hızlandırmak olmalıdır. Bu üç özelliği kontrol etmek beynin işidir. Zihnimizin kontrolü dışında gerçekleşen sıçrama ve duraklamalardan görüş alanına girenleri algılamak olanaksızdır. Öyleyse aklımız sürekli emir veren, kontrol eden ve gönderilenleri algılayacak biçimde hazırlıklı olmalıdır.
Bu uygulamalara öncelikle günlük gazetelerdeki dar sütunlardan tek saptama ile başlayarak çalışmalısınız. Daha sonra iki saptama noktasıyla okuma çalışmaları yapmalısınız. Bu konuda kendinizden emin olduktan sonra da bilimsel, ekonomik ve siyasal konuları içeren daha güç metinlere bu ritmi uygulamalısınız.
Kitap, satırları daha uzun olduğu için her satırda ortalama on kadar sözcük bulunur. Gözün ancak üç saptama yapması durumunda, her bir saptamada 3-4 sözcüğü kapsayarak okuma yapabilir Bu da ancak sürekli yapılan alıştırmalarla romanların okunmasında satır başına üç saptama ritmini ulaşılabilir.
Aktif görme alanından gereğince yararlanmasını bilen etkin okuyucu okuduğu metne göre kendini ayarlayabilir. Metnin güçlüklerine satır uzunluğuna, aralıklarına ve satırları oluşturan harflerin türüne (italik, düz gibi) göre kaç saptama yapabileceğini bir bakışta kavrayabilir ve saptamaların sayısını karşılaştıkları satırlara gör uyarlayabilir.
Aktif görme alanınızı geliştirmek hızlı okumak, hızlı kavramak için çok önemlidir. Bunun için istekli olun ve kararlı davranın ve sabırla siz alıştırmaları dikkatle yapın.
