2. İhlas düsturlarını yeniden kuşanın
İhlâs düsturları, hem risaleleri anlamak, hem yaşamak ve yaymak için en ehemmiyetli esaslardır. Yirmi Birinci Lem’a’nın girişinde ihlâsın dokuz özelliği sıralanır:
“Bu dünyada, hususan uhrevî hizmetlerde; en mühim bir esas, en mühim bir kuvvet, en makbul bir şefaatçi, en metin bir nokta-i istinat, en kısa bir tarik-ı hakikat, en makbul bir dua-yı manevî, en kerametli bir vesile-i makasıt, en yüksek bir haslet, en safi bir haslet, en safi bir ubudiyet, ihlâstır.”
Bizlere sorulsa, bir hizmeti gerçekleştirebilmek için gerekli olan bir dizi maddî sebep sayarız. Oysa en evvel, en mühim ve en vazgeçilmez ihtiyaç, ihlâstır, yani her şeyi sadece Allah emrettiği ve razı olacağı için yapmaktır. İhlâs varsa her şey var olur; o yoksa hiçbir şey yapılamaz, yapılsa da faydası olmaz.
Belki de birçoğumuzun ezberinde olan bu paragrafın kısa bir tahlilini yaparak, “bilhassa uhrevî hizmetlerde” önemli olan ihlâsın mahiyetini bir kere daha düşünmüş olalım:
En mühim bir esas:
Bir hizmeti yapmak için birçok prensip gerekebilir. Dikkat, teenni, ihtiyat, tesanüt gibi... Ama bunlar içinde en mühim esas, ihlâstır. Birincilik makamı onundur.
En büyük bir kuvvet:
Uhrevî hizmetlerin gerçekleşmesi için çok çeşitli güçlere ihtiyaç vardır. Para, mal, eleman gibi güçler içinde en büyük ve en başta gelen kuvvet, ihlâstır. O, tıpkı bir mıknatıs gibi bütün güçleri cezp ve celp edebilir. İhlâs, her şeyin besmelesi, ruhu hükmündedir.
En makbul bir şefaatçi:
Ahirete müteveccih bir hizmetin muvaffakiyetini herkes ister. Tevfiki verecek ise Cenab-ı Hak’tır. Biz manen çok zayıf ve günahkâr olduğumuz için bir şefaatçi lâzımdır ki bize yardım etsin, Rabbimize bizim adımıza dilekte bulunsun. İşte bu şefaatçiler arasında Rabbimiz tarafından en makbul olanı, ihlâstır.
En metin bir nokta-i istinat:
Bir mefkûre uğrunda çalışıp didinen kimselerin en çok ihtiyaç duyduğu şey, bir dayanak noktasıdır. Ayağını sağlam bir zemine basmalı, sırtını güçlü bir mevkiye dayamalıdır ki sarsılmasın. Oysa sağlam bildiğimiz nice dayanak, en küçük bir fırtınada yok olup gidebilir. İşte dayanak noktaları içinde en sağlamı, ihlâstır. Ona dayanan, hiçbir zaman sarsılmadan hizmetini sürdürür.
En kısa bir tarik-ı hakikat:
İnsanları hakikate ulaştıracak yollar çoktur. Bizim zamanımız kısa, vazifemiz çok olduğu için, en kısa ve selâmetli bir yola ihtiyacımız vardır. İşte bu yol, ihlâstır. Muhlis kimse, maksadına en kısa yoldan vasıl olur.
