Cevap: Açıklamalı Risale Dersleri 24 - En Faziletli Söz - Lâ İlâhe İllallah
[NOT]İşte bu üç misale kıyasen, daire-i kesretin müntehâsındaki cüz’iyâtın, cüz’iyât-ı ahvâlinde, tevhid noktasında cemâl-i İlâhînin ve kemâl-i Rabbânînin binler envâı ve yüz bin çeşitleri onlarda temerküz cihetinde görünür, anlaşılır, bilinir, tahakkuku sabit olur.[/NOT]
Üstadın verdiği geçen misallerden de anlaşılacağı üzere tevhidde Cemâl-i İlâhi ve Kemâl-i Rabbânî tezahür ediyor, ortaya çıkıyor. Tevhid olmazsa, o kemaller ve cemaller perdeli kalıyor, görünmüyor. Bir yerine binlere müracaat ediliyor. Güzellikler kişinin kendi nefsinden ya da sebeb olanlardan, tesadüflerden biliniyor.
Allah cc. mevcudatın tamamında vahidiyetini gösterdiği gibi, en küçük varlıklarda da ehadiyetini gösteriyor. Bütünde isim ve sıfatlarıyla tecelli ettiği gibi cüz'iyatta da tecelli ediyor. Bütünü göremeyenlere cüz'iyatla da hitap ediyor. Mesela denizi ihata edemeyen nazarımızdan dolayı, denizin göremediğimiz kısmında güneşin yansımalarını inkar edemeyiz. Güneşin ondaki tecellilerini göremiyoruz diye kalan kısmını başka güneşler aydınlatıyor diyemeyiz. Çünkü denizin her bir kabarcığında da güneş tecellileriyle bulunduğundan, diğer bütün kabarcıkların da güneşle aydınlandığına kanaat getiriyoruz. Cüz'iyattaki tecelli külli tecelliye delil hükmüne geçiyor.
Bunun gibi Allah cc. kainatın her yerine dağılmış mevcudatı insan nazarı ihata edemediğinden, onu, şirke sapmaya bir mazeret olmaması için ve zihni dağıtmamak için, cüz'iyatta da kainatın tamamında olan tecellileri topluyor. Mesela insanda ve hayatta tüm kainatta tecelli eden isim ve sıfatları toplayarak, insanı ve kainatı bu kainatın merkezine koyuyor. Sadece bir insanın maddiyatına ve maneviyatına bakarak Allah'ın cc. isim ve sıfatlarının tecellilerini görebiliyoruz. Eğer böyle olmasa idi, Allah'ın varlığını anlayabilmek ve kesin iman etmek için kainatın en uç noktalarına kadar nüfuz eden ilmimiz olması gerekecekti. Hatta bu da yetmeyip, bulunduğumuz zamanın da ötelerine nüfuz eden bir ilmimiz olması gerekecekti. Çünkü Allah'ın isim ve sıfatlarının tecellileri sonsuzdur.
