Talebelerinden birisi Mevlana'ya sormuş;
"Efendim, bu 4(dört) kapı meselesini ben pek anlayamıyorum. Bana anlayabileceğim bir misal,üslup,örnek,lisanla anlatır mısınız?"
"Şimdi bak, karşıki medresede dersini çalışan 4(dört) kişi var ve hepsi de rahlelerine eğilmiş. Sen git bunların hepsinin ensesine bir şamar at, sonra gel bana gösterdikleri tepkileri anlat."
Öğrenci gitmiş, 1.sinin ensesine bir tokat atmış. Tokadı yiyen derhal ayağa kalkıp arkasını dönmüş bir tokatla Mevlana'nın öğrencisini yere yıkmış. Öğrenci dayağı yemiş, geri dönecek ama hocasına itaat var.
Yaradana güvenip 2. talebeye de bir tokat atmış. O da derhal ayağa kalkıp elini kaldırmış. Tam tokadı vuracakken vazgeçip yerine oturmuş.
Öğrenci devam etmiş, 3. ye de bir tokat atmış.
3.cü şöyle bir kafasını çevirip baktıktan sonra çalışmasına devam etmiş.
4.cü talebe, tokadı yemesine rağmen hiç oralı bile olmadan önündeki derse,çalışmasına devam etmiş. Öğrenci Mevlana'ya dönmüş, olanları anlatmış. Mevlana;
"İşte sana istediğin örnekler.... 1. talebe, şeriat kapısını geçememiş biri idi. Şeriatta kısasa kısas olduğu için, tokadı yiyince kalktı, aynısını sana iade etti.
2.ci, tarikat kapısındadır. Tokadı yiyince o da kalktı, tam tokadı sana iade edecekti ki, tarikat edebinde verdiği söz aklına geldi. "Sana kötülük yapana bile iyilik yap". Onun için döndü, oturdu.
3.cü, marifet kapısına kadar gelmiştir. İyinin ve kötünün sadece ve sadece Yaradandan geldiğini bilir,inanır.Yaradan bu kötülüğe hangi iblisi alet etti diye merakından şöyle bir dönüp baktı.
4.cü talebe, hakikat kapısını da geçmiştir. İyinin ve kötünün tek sahibi olduğunu ve aynı olduğunu bilir.Onun için dönüp de sana bakmadı bile...
Mevlana
