Cevap: Yirmi Altıncı Lem'a - Sayfa 390
etsin, muhaceret ile vefat etmişler, gurbette perişan olmuşlardı. Hem Ermeni mahallesinden başka, Van’ın bütün Müslümanlarının haneleri tahrip edilmiş gördüm. Benim kalbim en derinden sızladı. O kadar rikkatime dokundu ki, binler gözüm olsaydı beraber ağlayacaktı. Ben gurbetten vatanıma döndüm, gurbetten kurtuldum zannediyordum. Vâ esefâ, gurbetin en dehşetlisini vatanımda gördüm. On İkinci Ricada bahsi geçen Abdurrahman gibi ruhumla pek alâkadar yüzer talebelerimi, dostlarımı kabirde ve o ahbapların yerlerini harabezar gördüm.
Eskiden beri hatırımda olan bir zâtın bir fıkrası vardı; tam mânâsını göremiyordum. O hazîn levha karşısında tam mânâsını gördüm. Fıkra budur:
لَوْلاَ مُفَارَقَةُ اْلاَحْبَابِ مَا وَجَدَتْ لَهَا الْمُنَايَا ِالٰۤى اَرْوَاحِنَا سُبُلاً
Yani, “Eğer dostlardan mufarakat olmasaydı, ölüm ruhlarımıza yol bulamazdı ki, gelsin, alsın.” Demek, en ziyade insanı öldüren, ahbaptan mufarakattir. Evet, hiçbir şey beni o vaziyet kadar yandırmamış, ağlatmamış. Eğer Kur’ân’dan, imandan medet gelmeseydi, o gam, o keder, o hüzün, ruhumu uçuracak gibi tesirat yapacaktı.
Eskiden beri şairler şiirlerinde, ahbaplarıyla görüştükleri menzillerin mürur-u zamanla harabegâhlarına ağlamışlar. Bunun en firkatli levhasını da ben gözümle gördüm. İki yüz sene sonra, gayet sevdiği dostların mahall-i ikametine uğrayan bir adamın hüznüyle, hem ruhum, hem kalbim, gözüme yardım edip ağladılar. O vakit, gözümün önünde harabezâra dönmüş yerlerin, gayet mamur ve şenlikli ve neş’eli ve sürurlu bir surette bulunduğu zaman, yirmi seneye yakın, en tatlı bir hayatta, tedris ile, kıymettar talebelerimle geçirdiğim hayatımın o şirin safahâtı, birer birer, sinema levhaları gibi canlanıp görünerek, sonra vefat edip gider tarzında hayali gözümün önünde epey zaman devam etti.
O vakit, ehl-i dünyanın haline çok taaccüp ettim: Nasıl kendilerini aldatıyorlar? Çünkü o vaziyet dünyanın tam fâni olduğunu ve insanlar da içinde misafir bulunduğunu bilbedâhe gösterdi. Ehl-i hakikatin mütemadiyen “Dünya gaddardır, mekkârdır, fenadır; aldanmayınız” demeleri ne kadar doğru olduğunu gözümle gördüm. Hem insan nasıl cismiyle, hanesiyle alâkadardır; öyle de, kasabasıyla, memleketiyle, belki dünyasıyla alâkadar olduğunu kendim de gördüm.
Abdurrahman: (bk. bilgiler)
| Ermeni: (bk. bilgiler)
|
Van: (bk. bilgiler)
| ahbap: dostlar, sevgililer
|
alâkadar: alakalı, ilgili
| bahsi geçen: anılan
|
bilbedâhe: açık bir şekilde
| ehl-i dünya: dünyaya dalıp, âhireti düşünmeyenler
|
ehl-i hakikat: varlıkların ve olayların ardındaki gerçeğe ulaşan kişiler
| firkat: ayrılık
|
fâni: geçici, ölümlü
| fıkra: kısa yazı, özlü söz
|
gaddar: acımasız
| gam: sıkıntı, üzüntü
|
gurbet: gariplik, yabancı memlekette olma
| hane: ev
|
harabegâh: yıkılmış yer
| harabezar: yıkılmış, harabe olmuş
|
hazîn levha: hüzünlü, acıklı tablo
| kıymettar: kıymetli, değerli
|
mahall-i ikamet: oturulan yer
| mamur: imar edilmiş, şenlendirilmiş
|
medet: yardım
| mekkâr: düzenbaz, hileci
|
menzil: yer, ev
| mufarakat: ayrılık
|
muhaceret: göç etme
| mânâ: anlam
|
mürur-u zaman: zamanın geçmesi
| mütemadiyen: sürekli olarak
|
rica: ümit
| rikkat: acıma, yufka yüreklilik
|
safahât: safhalar, dönemler
| suret: biçim, görünüş
|
sürur: mutluluk, sevinç
| taaccüp etmek: hayret etmek
|
tahrip edilmiş: yıkılmış
| talebe: öğrenci
|
tedris: ders verme
| tesirat: tesirler, etkiler
|
vaziyet: durum, hâl
| vâ esefâ: “Yazıklar olsun”
|
ziyade: çok, fazla
|
|
<TBODY>
</TBODY>
