Cevap: Yirmi Altıncı Lem'a - Sayfa 400
<!-- This file was converted to xhtml by Writer2xhtml ver. 0.5 beta2. See Writer2LaTeX has moved for more info. --><META name=description content=""><META name=keywords content=""><STYLE type=text/css media=all> body {font-family:'Trebuchet MS',Arial,serif;font-size:12.0pt} </STYLE>ve ancak bütün mahlûkatının bütün harekâtlarını ve sekenatlarını ve ahvâl ve a’mallerini kavlen ve fiilen bilen ve kaydeden ve bu küçücük ve âciz-i mutlak nev-i insanı kendine dost ve muhatap eden ve bütün mahlûkat üstünde bir makam veren bir Kadîr-i Mutlakın hadsiz kudretiyle ve insana nihayetsiz inâyet ve ehemmiyet vermesiyle olabilir diye düşünürken, bu iki noktada, yani, böyle bir kudretin faaliyeti ve zâhiren bu ehemmiyetsiz insanın hakikatli ehemmiyeti hakkında imanın inkişafını ve kalbin itminânını veren bir izah istedim. Yine o âyete müracaat ettim. Dedi ki: “حَسْبُنَا’daki نَا’ya dikkat edip, seninle beraber lisan-ı hal ve lisan-ı kàl ile حَسْبُنَا’yı kimler söylüyorlar, dinle” emretti.
Birden baktım ki, hadsiz kuşlar ve kuşçuklar olan sinekler ve hesapsız hayvanlar ve nihayetsiz nebatlar ve gayetsiz ağaçlar dahi benim gibi lisan-ı hal ile 1 حَسْبُنَا اللهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ mânâsını yad ediyorlar. Ve herkesin yâdına getiriyorlar ki, bütün şerâit-i hayatiyetlerini tekeffül eden öyle bir vekilleri var ki, birbirine benzeyen ve maddeleri bir olan yumurtalar ve birbirinin misli gibi katreler ve birbirinin aynı gibi habbeler ve birbirine müşabih çekirdeklerden, kuşların yüz bin çeşitlerini, hayvanların yüz bin tarzlarını, nebâtâtın yüz bin nev’ini ve ağaçların yüz bin sınıfını yanlışsız, noksansız, iltibassız, süslü, mizanlı, intizamlı, birbirinden ayrı fârikalı bir surette, gözümüz önünde, hususan her baharda, gayet çok, gayet kolay, gayet geniş bir dairede, gayet çoklukla halk eder, yapar bir kudretin azamet ve haşmeti içinde, beraberlik ve benzeyişlik ve birbiri içinde ve bir tarzda yapılmalarıyla vahdetini ve ehadiyetini bize gösterir. Ve böyle hadsiz mucizâtı ibraz eden bir fiil-i rububiyete, bir tasarruf-u hallâkıyete müdahale ve
[NOT]Dipnot-1 “Allah bize yeter; O ne güzel vekildir.” Âl-i İmrân Sûresi, 3:173.[/NOT]
Kadîr-i Mutlak: herşeye gücü yeten, sınırsız güç ve kudret sahibi Allah |
ahvâl: hâller, davranışlar |
| azamet: büyüklük, yücelik | a’mal: davranışlar, işler |
| ehadiyet: Allah’ın birliğinin her bir varlıkta ayrı ayrı görünmesi | ehemmiyet: değer, önem |
| fiil-i rububiyet: Cenâb-ı Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan terbiye ve idare edicilik fiili | fârikalı: birbirinden farklı |
| gayetsiz: sayısız | habbe: dane, tohum |
| hadsiz: sınırsız, sayısız | hakikat: asıl, esas, gerçek |
| halk etmek: yaratmak | harekât: hareketler |
| haşmet: görkem | hususan: özellikle |
| ibraz eden: gösteren | iltibassız: birbirine karışmayan |
| inkişaf: gelişme, açılma | intizamlı: düzenli, tertipli |
| inâyet: Allah’tan gelen yardım, ihsan, iyilik | itminân: tatmin olma |
| izah: açıklama | katre: damla |
| kavlen ve fiilen: sözle ve davranışla | kudret: Allah’ın bütün âlemleri kuşatan güç ve iktidarı |
| lisan-ı hal: hâl ve beden dili | lisan-ı kàl: söz ile anlatım |
| mahlûkat: varlıklar | makam: derece, konum |
| misl: benzer | mizanlı: ölçülü |
| muhatap: hitap edilen | mu’cizât: mu’cizeler, bir benzerini yapma konusunda başkalarını âciz bırakan olağanüstü şeyler |
| müdahale: karışma | müracaat etmek: başvurmak |
| müşabih: benzer | nebat: bitki |
| nebâtât: bitkiler | nev-i insan: insan türü, insanlık |
| nev’i: çeşit, tür | nihayetsiz: sınırsız |
| noksansız: eksiksiz | sekenat: sakinlik, hareketsiz oluş |
| suret: biçim, şekil | tasarruf-u hallâkıyet: Allah’ın yaratıcılığını dilediği şekilde göstermesi |
| tekeffül eden: kefil olan | vahdet: Allah’ın birliğinin bütün varlıklarda görülmesi |
| vekil: sözcü, temsilci | yad etmek: anmak |
| yâdına getirmek: hatırına getirmek | zâhiren: görünürde |
| âciz-i mutlak: son derece güçsüz | âyet: Kur’ân’da yer alan her bir cümle |
| şerâit-i hayatiyet: hayat şartları |
|
<TBODY>
</TBODY>
