Katre

[Huseyni]

Katre

Tevhid Denizinden

İFADE-İ MERAM

​

Malûmdur ki, insan, hasbelkader çok yollara sülûk eder. Ve o yolda çok musibet ve düşmanlara rastgelir. Bazan kurtulursa da, bazan da boğulur. Ben de kader-i İlâhînin sevkiyle pek acip bir yola girmiştim. Ve pek çok belâlara ve düşmanlara tesadüf ettim. Fakat acz ve fakrımı vesile yaparak Rabbime iltica ettim. İnayet-i ezeliye, beni Kur’ân’a teslim edip, Kur’ân’ı bana muallim yaptı. İşte, Kur’ân’dan aldığım dersler sâyesinde o belâlardan halâs olduğum gibi, nefis ve şeytanla yaptığım muharebelerden de muzafferen kurtuldum. Bütün ehl-i dalâletin vekili olan nefis ve şeytanla ilk müsademe,

سُبْحَانَ اللهِ وَالْحَمْدُ ِللهِ وَلاَ اِلٰهَ اِلاَّ اللهُ وَاللهُ اَكْبَرُ لاَحَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ

1
​

kelimelerinde vuku buldu. Bu kelimelerin kalelerinde tahassun ederek o düşmanlarla münakaşalara giriştim. Herbir kelimede otuz defa meydan muharebesi vukua geldi. Bu risalede yazılan herbir kelime, herbir kayıt, kazandığım bir muzafferiyete işarettir.

Bu risalede yazılan hakikatler, zıtlarına bir imkân-ı vehmî kalmayacak derecede yazılmıştır. Uzun bir hakikate, deliliyle beraber bir kayıt veya bir sıfatla işaret yapılıyor.HAŞİYE-1HTAR


[NOT]Dipnot-1 Allah her noksandan münezzehtir. Ve hamd Allah’a mahsustur. Ve Allah’tan başka ilâh yoktur. Ve Allah herşeyden büyüktür. Ve havl ve kuvvet ancak Allah’a aittir.

Haşiye-1HTAR Bu zamanın cereyanı, benim gibi çoklarını vehmî tehlikelere atmıştır. İnşaallah, bu eser Allah’ın izniyle onları kurtaracak ümidindeyim.
[/NOT]

Rab: herbir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah	acip: acayip, tuhaf
acz: acizlik, güçsüzlük	cereyan: akım, hareket
ehl-i dalâlet: doğru ve hak yoldan sapanlar, inkârcılar	fakr: fakirlik, muhtaçlık
hakikat: bir şeyin aslı ve esası, gerçek mahiyeti	halâs olmak: kurtulmak
hasbelkader: kaderin sevkiyle, kaderin bir cilvesi olarak	haşiye: dipnot, açıklayıcı söz
ifade-i meram: maksadı ifade etme	iltica etmek: sığınmak
imkân-ı vehmî: hayâlî olarak mümkün olma	inayet-i ezeliye: varlığı ezelî olan Allah’ın inayeti, yardımı
kader-i İlâhî: Allah’ın meydana gelecek hadiseleri olmadan önce takdir etmesi, plânlaması	katre: damla
malûm: bilinen, belli	muallim: öğretmen, öğretici
muharebe: mücadele; savaş	musibet: belâ, sıkıntı
muzafferen: zafer kazanmış olarak	muzafferiyet: zafer kazanma
münakaşa: tartışma	müsademe: çarpışma
nefis: bir kimsenin kendisi; insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu	risale: küçük çaplı kitap; Katre Risalesi
sevk: yöneltme	sülûk etmek: yönelmek, belli bir yolda ilerlemek
tahassun etmek: sığınmak	tesadüf etmek: rast gelmek
tevhid: birleme; her şeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma ve her şeyi bir olan Allah’a verme	vehmî: varsayılan, olmadığı halde var kabul edilen
vuku bulmak: meydana gelmek	vukua gelmek: meydana gelmek, gerçekleşmek

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 72

اَلْحَمْدُ ِللهِ وَالصَّلاَةُ عَلٰى نَبِيِّهِ
1

Bu risale, dört bab ile bir hâtime ve bir mukaddeme üzerine tertip edilmiştir.

Mukaddeme
​

Kırk sene ömrümde, otuz sene tahsilimde yalnız dört kelime ile dört kelâm öğrendim; tafsilen beyan edilecektir. Burada, yalnız icmalen işaret edilecektir. Kelimelerden maksat, mânâ-yı harfî, mânâ-yı ismî, niyet, nazar’dır. Şöyle ki:


Cenâb-ı Hakkın mâsivâsına, yani kâinata mânâ-yı harfi ile ve Onun hesabına bakmak lâzımdır. Mânâ-yı ismi ile ve esbab hesabına bakmak hatâdır.

Evet, herşeyin iki ciheti vardır. Bir ciheti Hakka bakar, diğer ciheti de halka bakar. Halka bakan cihet, Hakka bakan cihete tenteneli bir perde veya şeffaf bir cam parçası gibi, altında Hakka bakan cihet-i isnadı gösterecek bir perde gibi olmalıdır. Binaenaleyh, nimete bakıldığı zaman Mün’im, san’ata bakıldığı zaman Sâni, esbaba nazar edildiği vakit Müessir-i Hakikî zihne ve fikre gelmelidir.

Ve keza, nazar ile niyet mahiyet-i eşyayı tağyir eder. Günahı sevaba, sevabı günaha kalb eder. Evet, niyet âdi bir hareketi ibadete çevirir. Ve gösteriş için yapılan bir ibadeti günaha kalb eder. Maddiyata esbab hesabıyla bakılırsa cehalettir. Allah hesabıyla olursa mârifet-i İlâhiyedir.
Birinci kelâm: اِنِّى لَسْتُ مَالِكِى Ben kendime mâlik değilim. Ancak mâlikim kâinatın mâlikidir. Fakat kendime mâlik nazarıyla bakıyorum ki, Mâlik-i Hakikînin



[NOT]Dipnot-1 Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla. Hamd Allah’a mahsustur. Salât Onun peygamberi üzerine olsun.

[/NOT]

Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	Hak: varlığı hak olan ve her hakkın sahibi olan Allah
Müessir-i Hakikî: gerçek tesir sahibi olan, bütün sebepleri yaratıp onlara hükmeden Allah	Mün'im: gerçek nimet verici olan Allah
Sâni: her şeyi mükemmel bir san’atla yaratan Allah	bab: bölüm, kısım
beyan etmek: açıklamak	binaenaleyh: bundan dolayı
cehalet: cahillik	cihet: yön
cihet-i isnad: dayanma yönü	esbab: sebepler
hâtime: sonuç, son bölüm	icmalen: kısaca, özetle
kalb etmek: dönüştürmek	kelâm: söz, ifade
keza: aynı, aynı biçimde	maddiyat: maddî şeyler
mahiyet-i eşya: varlıkların asıl özelliği, içyüzü	maksat: amaç, gaye
mukaddeme: başlangıç; giriş bölümü	mâlik: sahip
mânâ-yı harfî: harf mânâsı; bir şeyin kendisini değil de san’atkârını, ustasını, sahibini bildirip tanıtan mâna	mânâ-yı ismî: isim mânâsı; bir şeyin bizzat kendisine bakan ve kendisini tanıtan mânâsı
mârifet-i İlâhiye: Allah’ı bilme ve tanıma	mâsivâ: Allah’tan başka her şey, diğer bütün varlıklar
nazar: bakış açısı, görüş	nazar etmek: bakmak
risale: küçük çaplı kitap; Katre Risalesi	tafsilen: ayrıntılı olarak
tahsil: ilim öğrenme, öğrenim	tağyir etmek: değiştirmek
tenteneli: tül gibi, ince ve şeffaf	tertip etmek: sıralamak, düzenlemek
âdi: basit, değersiz

​

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 73


sıfâtını ve sıfatların bir derece mâhiyetini ve hududunu bileyim. Evet, mevhum, mütenahi hududumla Mâlik-i Hakikînin sıfatlarının bir cihette gayr-ı mütenahi hududunu bildim.

İkinci kelâm: اَلْمَوْتُ حَقٌّ Ölüm haktır. Evet, bu hayat ve bu beden şu azîm dünyaya direk olacak kabiliyette değildir. Zira onlar demir ve taştan değildir. Ancak et, kan ve kemik gibi mütehalif şeylerden terekküp etmiş; kısa bir zamanda tevafukları, içtimaları varsa da iftirakları ve dağılmaları her vakit melhuzdur.

Üçüncü kelâm: رَبِّى وَاحِدٌ Rabbim birdir. Evet, herkesin bütün saadetleri, bir Rabb-i Rahîme olan teslimiyete bağlıdır. Aksi takdirde pek çok rablere muhtaç olur. Çünkü insan, câmiiyeti itibarıyla bütün eşyaya ihtiyacı ve alâkası vardır. Ve herşeye karşı, hissederek veya etmeyerek, teessürü, elemleri vardır. Bu ise tam cehennem gibi bir hâlettir. Fakat erbab tevehhüm edilen esbab yed-i kudretine bir perde olan Rabb-i Vâhide teslimiyet, firdevsî bir vaziyettir.

Dördüncü kelâm: اَنَا ile tâbir edilen benlik, yani kendisine bir vücut, bir kıymet vermektir ki, bu ene, Cenâb-ı Hakkın sıfâtını, şuûnatını bilmek için bir santral ve bir vahid-i kıyasîdir.

​

Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	Mâlik-i Hakikî: herşeyin gerçek sahibi olan Allah
Rab: tanrı; terbiye edici; ihtiyaçları verip tehlikelerden koruyan; herbir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah	Rabb-i Rahîm: her bir varlığa merhamet ve şefkat gösteren ve her şeyi terbiye ve idare eden Allah
Rabb-i Vâhid: tek ve eşsiz olan Allah, bir olan Allah	azîm: büyük
cihet: yön	câmiiyet: geniş kapsamlı oluş
elem: acı, keder	ene: ben, benlik
erbab: rabler, bâtıl ilâhlar	esbab: sebepler
eşya: varlıklar	firdevsî: Cennet gibi
gayr-ı mütenahi: sınırsız, sonsuz	hak: doğru, gerçek
hudud: sınır	hâlet: durum, hal
iftirak: ayrılma, dağılma	içtima: toplanma, bir araya gelme
kelâm: söz, ifade	melhuz: düşünülen; ihtimal dahilinde tutulan
mevhum: gerçekte olmadığı halde var sayılan	mâhiyet: herbir şeyin neden ibâret olduğu, esası, hakikati
mütehalif: birbirinden farklı	mütenahi: sona eren, biten
saadet: mutluluk	sıfat: söz, nitelik
sıfât: sıfatlar, nitelikler	teessür: üzüntü, kederlenme, etkilenme
terekküp etmek: birleşmek, bir araya gelmek	teslimiyet: bağlılık, kendini Allah’ın iradesine bırakma
tevafuk: uygunluk; uyum	tevehhüm edilen: sanılan, asılsız olduğu halde kabul edilen
tâbir etmek: ifade etmek, adlandırmak	vahid-i kıyasî: ölçü birimi
vaziyet: durum, hâl	vücut: varlık
yed-i kudret: Allah’ın kudret eli	şuûnat: Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden yüce Zâtına ait mukaddes özellikler

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 74

Birinci Bab
​

لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ اللهُ beyanındadır.

اَلْحَمْدُ ِللهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلٰى سَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ مُحَمَّدٍ وَعَلٰى اٰلِهِ وَصَحْبِهِ اَجْمَعِينَ

1
​

Allah’tan başka hak bir ilâhın bulunmadığını kalben tasdik ve lisanen ikrar ettiğime, bütün gören ve görünen eşyayı şahit gösteriyorum.

Öyle bir Allah ki, vücub-u vücuduna ve Vahid, Ehad, Ferd, Samed olduğuna Hazret-i Muhammed (a.s.m.) bir şahid-i sadık ve bir burhan-ı nâtıktır

Öyle Muhammed (a.s.m.) ki, icmâ ve tasdiklerine mazhar olmakla, enbiya ve mürselîne siyadet ünvanını; ve ittifak ve tahkiklerini almakla, imamü’l-evliyâ ve’l-ulemâ lâkabını almıştır.

Ve öyle Muhammed (a.s.m.) ki, âyât-ı bâhire, mu’cizat-ı katıa ve secâyâ-yı sâmiye ve ahlâk-ı âliye sahibi olmakla mehbit-i vahy-i İlâhî olmuştur.

Ve öyle bir Muhammed (a.s.m.) ki, âlem-i gayb ve melekûtu seyir ve ziyaret etmekle, ervahı müşahede ve melâikeyle musahabe, cin ve insanlara irşad vazifesini almıştır.

Ve öyle bir Muhammed (a.s.m.)’dır ki, şahsiyet-i mâneviyesiyle kâinatın kemâline bir fihriste olmakla, bütün saadetlerin ve medeniyetlerin düsturlarını havi bir şeriata sahiptir.



[NOT]Dipnot-1 Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd olsun. Salât ve selâm peygamberlerin Efendisi olan Muhammed’in ve onun bütün Âl ve Ashâbının üzerine olsun.


[/NOT]

Ehad: bir olan ve her bir varlıkta birliği tecellî eden Allah	Ferd: Vâhid ve Ehad olan ve eşi benzeri olmayan bir tek Allah
Samed: hiçbir şeye muhtaç olmayan, ama her şey Ona muhtaç olan Allah	Vahid: bir ve tek olan
ahlâk-ı âliye: yüksek, üstün ahlâk	bab: bölüm
beyan: açıklama, anlatım	burhan-ı nâtık: konuşan delil
düstur: prensip, kural	enbiya: peygamberler
ervah: ruhlar	eşya: varlıklar
fihriste: özet	hak: doğru, gerçek
havi: içine alan	icmâ: görüş birliği
ikrar etmek: kabul etmek, doğrulamak	ilâh: her şeyin kendisine ibadet ettiği ve her şeyin kendisine ait olduğu Allah
imamü'l-evliyâ ve'l-ulemâ: bütün Allah dostlarının ve âlimlerin imamı, lideri	irşad: doğru yolu gösterme
ittifak ve tahkik: bir gerçek üzerinde birleşme ve delillere dayanarak ispat etme	kalben: kalp ile
kemâl: kusursuzluk, mükemmellik	lisanen: dille
mazhar olmak: erişmek, nail olmak	mehbit-i vahy-i İlâhî: İlâhî vahyin indiği yer
melekût: görünmeyen mânevî âlem; varlıkların arka plânı	melâike: melekler
musahabe: karşılıklı sohbet etme, konuşma	mu’cizat-ı katıa: meydana gelişi kesin olan mu’cizeler
mürselîn: Allah'ın resulleri, elçileri	müşahede: görme, gözlemleme
saadet: mutluluk	secâyâ-yı sâmiye: yüksek ahlâk ve karakterler, vasıflar
seyir: yolculuk, gezinti	siyadet: efendilik, liderlik
tasdik: doğrulama, onay	unvan: nam, isim
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması	âlem-i gayb: gayb âlemi, görünmeyen manevî âlem
âyât-ı bâhire: açık âyetler, deliller	şahid-i sadık: doğru sözlü şahit, tanık
şahsiyet-i mâneviye: mânevî kişilik	şeriat: Allah tarafından bildirilen hükümlerin hepsi

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 75


Ve öyle bir Muhammed (a.s.m.)’dır ki, âlem-i şehadette iken gaybiyattan haber verir bir beşîr ve nezîr olup bütün kuvvetiyle, kemâl-i ciddiyetle ve vüsuk ile ve itminân ile, yüksek bir iman ile nev-i beşere karşı tevhid dinini لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ اللهُ ile ilân ve ilâm ediyor.

Ve keza, öyle bir Allah ki, vücub ve vücûduna, celâl ve cemâline, Vahid-i Ehad olduğuna şehadet edenlerden birisi de Furkan-ı Hakîmdir.

Ve öyle bir Furkan-ı Hakîmdir ki, bütün enbiya kitaplarının tasdiklerine mazhardır.

Ve öyle bir Furkan-ı Hakîmdir ki, bütün akıllar ve kalbler, hükümlerini kabul ve tasdike icmâ ettikleri ve cihat-ı sittesinden nur-efşan bir kitaptır.

Ve öyle bir Furkan-ı Hakîmdir ki, mazhar-ı vahiy olan resullerce, mahz-ı vahydir. Ehl-i keşif ve ilhamca ayn-ı hidayettir. Mâden-i iman ve mecma-i hakaiktir. Hükümleri delâil-i akliye ile müeyyed ve fıtrat-ı selîmenin şehadetiyle musaddaktır. Lisanü’l-gayb olup, âlem-i şehadette nev-i beşeri

1 فَاعْلَمْ اَنَّهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ اللهُ ile tevhide emir ve dâvet ediyor.

Öyle bir Allah ki, vücub-u vücud ve vahdetine, şu kitab-ı kebir denilen âlem, bütün yazıları ve fasıllarıyla, sahifeleriyle, satırlarıyla, cümleleriyle, harfleriyle şehadet ettiği gibi; şu insan-ı kebir denilen kâinat da, bütün âzâsıyla, cevahiriyle, hüceyratıyla, zerratıyla, evsafıyla, ahvaliyle delâlet eder. Yani bu kâinat, ihtiva ettiği bütün envâıyla لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ اللهُ ve o âlemlerin erkânıyla لاٰۤ خَالِقَ اِلاَّ هُوَ;



[NOT]
Dipnot-1 “Bil ki Allah’tan başka ilâh yoktur.” Muhammed Sûresi, 47:19.


[/NOT]

Furkan-ı Hakîm: doğru ile yanlışı birbirinden ayıran hikmetli Kur’ân	Vahid-i Ehad: bir olan ve birliği her bir şeyde görülen Allah
ahval: haller, durumlar	ayn-ı hidayet: hidayetin ta kendisi
beşîr: müjdeci, mükâfatı müjde eden	celâl: azamet, haşmet
cemâl: sonsuz güzellik	cevahir: cevherler, değerli şeyler
cihat-ı sitte: altı yön; sağ, sol, ön, arka, alt ve üst yönleri	delâil-i akliye: aklî ve mantıkî deliller
delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek	ehl-i keşif ve ilham: görünmeyen ve bilinmeyen âlemlere ait olan hakikatleri Cenâb-ı Allah’ın lütfu ve yardımıyla keşfeden, bilen kimseler
enbiya: nebiler, peygamberler	envâ: türler
erkân: esaslar, şartlar	evsaf: özellikler, nitelikler
fasıl: bölüm	fıtrat-ı selîme: karakteri ve yapısı bozulmamış olan, yaratılış gayesine uygun hareket eden
gaybiyat: bilinmeyen ve görünmeyen âlemler	hüceyrat: hücreler
icmâ etmek: aynı noktada görüş birliğine varmak	ihtiva etmek: içermek
ilâm etmek: duyurmak	iman: inanmak
insan-ı kebir: büyük insan	itminân: tam kanaatle inanma
kemâl-i ciddiyet: tam bir ciddiyet	keza: aynı, aynı biçimde
kitab-ı kebir: büyük kitap, kâinat	lisanü’l-gayb: gaybın lisanı, bilinmeyen ve görünmeyen âlemin dili
mahz-ı vahy: tamamen vahye dayanan; her yönüyle vahiy olan	mazhar: sahip; elde eden
mazhar-ı vahiy: kendisine vahiy gelen	mecma-i hakaik: iman hakikatlerinin biraraya toplandığı yer
musaddak: tasdik edilmiş, doğrulanmış	mâden-i iman: imanın, inancın kaynağı
müeyyed: teyid edilmiş, desteklenmiş	nev-i beşer: insanlar
nezîr: korkutan, cezayı haber veren	nur-efşan: nur saçan
resul: elçi, peygamber	tasdik: doğrulama, onay
tevhid: birleme; her şeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma	vahdet: birlik
vücub: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu	vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması
vücûd: var oluş	vüsuk: doğruluk, güvenilirlik
zerrat: zerreler, atomlar	âlem: dünya, evren
âlem-i şehadet: görünen âlem, dünya	âzâ: organlar
şehadet: şahitlik, tanıklık

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 76


ve o erkânın âzâsıyla لاٰ صَانِعَ اِلاَّ هُوَ; ve o âzanın eczâsıyla لاٰ مُدَبِّرَ اِلاَّ هُوَ; ve o eczânın cüz’iyatıyla لاٰ مُرَبِّىَ اِلاَّ هُوَ; ve o cüz’iyatın hüceyratıyla لاٰ مُتَصَرِّفَ اِلاَّ هُوَ; ve o hüceyratın zerratıyla لاٰ خَالِقَ اِلاَّ هُوَ; ve o zerratın tarlası olan esiriyle لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ söyleyerek, bütün envâıyla, erkânıyla, âzâsıyla, eczâsıyla, hüceyratıyla, zerratıyla, esiriyle, elli beş lisanla vücub-u vücud ve vahdetine şehadet ve delâlet eder. Şu lisanların tafsili gelecektir. Şimdi icmal ile zikredeceğim. Şöyle ki:

Kâinat terkiplerindeki intizam, cereyan-ı ahvaldeki nizam, suretlerdeki garabet, nakışlarındaki ziynet, yüksek hikmetler, eşyadaki muhalefet ve mümaselet, câmidattaki muavenet, birbirinden uzak olan şeylerdeki tesanüd, hikmet-i âmme, inayet-i tâmme, rahmet-i vâsia, rızk-ı âmm, hayatlar, tasarruf, tahvil, tağyir, tanzim, imkân, hudus, ihtiyaç, zaaf, mevt, cehil, ibadet, tesbihat, daavat ve hâkezâ, pek çok sıfatlar lisanlarıyla Hâlık-ı Kadîm-i Kadîrin vücub ve vücuduna ve evsaf-ı kemâliyesine şehadet ettikleri gibi; Esmâ-i Hüsnâyı tilâvet ederek, Cenâb-ı Hakka tesbih ve Kur’ân-ı Hakîmi tefsir ve Resul-i Ekremin (a.s.m.) ihbaratını tasdik ediyorlar.

Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın en güzel isimleri
Hâlık-ı Kadîm-i Kadîr: sonsuz cömertlik ve ikram sahibi olan, varlığının başlangıcı olmayan, her şeyi yaratan Allah	Kur'ân-ı Hakîm: her âyet ve sûresinde sayısız hikmet ve faydalar bulunan Kur’ân
Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)	cehil: cahillik, bilgisizlik
cereyan-ı ahval: hal ve durumların akışı, genel gidişatı	câmidat: cansız varlıklar
cüz'iyat: parçanın bölümleri, bireyleri	daavat: dualar
delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek	eczâ: parça, kısım
envâ: türler	erkân: esaslar, esas unsurlar
esir: kâinatı kapladığına inanılan ince ve lâtif madde	evsaf-ı kemâliye: mükemmelliği gösteren özellik ve sıfatlar
eşya: varlıklar	garabet: gariplik, şaşırtıcı özellik
hikmet: gaye, fayda	hikmet-i âmme: genel gaye ve fayda; her şeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde olması
hudus: sonradan meydana gelme, yaratılma	hâkezâ: bunun gibi
hüceyrat: hücreler	icmal: kısaca, özet olarak
ihbarat: bazı hadiselerle ilgili verilen haberler	imkân: varlıkla yokluk özelliklerinden birinin her an ihtimal dairesinde olması
inayet-i tâmme: bütün yararların, hikmetlerin ve faydaların kaynağı olan düzenliliğin eksiksiz ve tam oluşu	intizam: düzen
lisan: dil	mevt: ölüm
muavenet: yardımlaşma	muhalefet: farklı özelliklerde olma
mümaselet: benzerlik	nakış: işleme
nizam: düzen	rahmet-i vâsia: herşeyi kuşatan geniş rahmet
rızk-ı âmm: genel rızık; herkesin faydalandığı rızık	suret: biçim, görünüş
tafsil: ayrıntılı olarak açıklama	tahvil: dönüştürme
tanzim: düzenleme	tasarruf: kullanma, yönetme
tasdik etmek: doğrulamak, onaylamak	tağyir: değiştirme
tefsir: Kur’ân’ın mânâ bakımından açıklaması, yorumu	terkip: bir parçayı meydana getiren unsurlar; birleşik
tesanüd: dayanışma	tesbih: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma
tesbihat: tesbihler	tilâvet etmek: okumak
vahdet: birlik	vücub: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması	vücud: var oluş
zaaf: zayıflık, güçsüzlük	zerrat: zerreler, maddenin en küçük parçaları, atomlar
zikretmek: belirtmek	ziynet: süs
âzâ: organlar	şehadet etmek: şahid olmak

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 77


Geçen lisanların tafsiline geçiyoruz. Şöyle ki:

Kâinatta görünen tanzimat, nizamat, muvazenat, kabza-i tasarrufunda bir mizan ve nizam bulunan Hâlıkın vücub-u vücuduna delâlet etmekle اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ اَللهُ هُوَ 1 cümlesini okur.
Ve keza, kâinatta intizam ve ıttırad hüküm-fermadır. Bu iki sıfat, mutasarrıfın vahdetine ve bir olduğuna şehadet etmekle اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ 2 hakikatini ilân ediyor.

Ve keza semâvat sahifesini güneş ve yıldızlarla yazan kudretle, balarısıyla karıncanın sahifelerini hüceyrat ve zerratla yazan kudret bir olduğundan; اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ ile meselenin ilânıyla Hâlıkın bir olduğuna delâlet ve şehadet eder.

Ve keza, meselâ bulutla arz gibi câmid ve mütehalif şeylerde tecavüb ve muavenet, yani birbirinin hâcetine cevap vermek ve seyyarat gibi şemsten pek uzak olan yıldızların şemse veya birbirine tesanüd etmeleri, bütün eşyanın bir Müdebbirin idaresinde bulunduğuna şehadet ederek اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ ile ilân eder.

Ve keza, semâvatın yıldızlar gibi âsâr-ı muntazamadaki müşabehet ve arzın birbirine benzeyen çiçeklerinde, hayvanatındaki münasebet, Hâlıkın bir olduğuna delâletle şehadetini اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ ile ilân eder.

Ve keza, herbir zîhayat, çok isim ve sıfatların tecellîsine mazhardır. Meselâ, bir zîhayat vücuda geldiğinde Bâri isminin cilvesine, teşekkülünde Musavvir




[NOT]Dipnot-1 Allah, kendinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır.


Dipnot-2 “Allah, kendinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır.” Bakara Sûresi: 2:255.
[/NOT]

Bâri: varlıklara biçim verip şekillendiren ve onları mükemmel bir surette yaratan Allah	Hâlık: her şeyi var eden yaratıcı Allah
Musavvir: her şeyi istediği surette ve mükemmel bir şekilde yapan Allah	Müdebbir: idare eden, ilmiyle her şeyin sonunu görüp ona göre hikmetle iş yapan Allah
arz: yeryüzü, dünya	cilve: görüntü, yansıma
câmid: cansız	delâlet: delil olma, işaret etme
eşya: varlıklar	hakikat: herbir şeyin aslı ve esası, gerçek mahiyeti
hayvanat: hayvanlar	hâcet: ihtiyaç
hüceyrat: hücrecikler	hükümfermâ: bir hüküm ve kanunun hâkim olması
ilân etmek: duyurmak	intizam: düzen
kabza-i tasarruf: tasarruf eli, istediği uygulamayı yapacak kudret; otorite	keza: aynı, aynı biçimde
kudret: güç ve iktidar	mazhar: nail olan; ayna
mizan: ölçü, denge	muavenet: yardımlaşma
mutasarrıf: mülkündeki herşeyi dilediği gibi kullanan ve idare eden	muvazenat: dengeler, dengeli bir şekilde gerçekleşen işler
münasebet: ilişki	mütehalif: birbirinden farklı
müşabehet: benzeyiş	nizam: düzen
nizamat: düzenler	semâvat: gökler
seyyarat: gezegenler	sıfat: özellik, nitelik, vasıf
tanzimat: düzenlemeler, belli bir düzen içinde yapılan işler	tecavüb: birbirinin ihtiyacına cevap verme
tecellî: yansıma, İlâhî isimlerin varlıklarda eserini göstermesi	tesanüd etmek: dayanışmak
teşekkül: belirli bir şekilde meydana gelme	vahdet: Allah’ın birliği
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması	vücuda gelmek: var olmak, meydana gelmek
zerrat: zerreler, atomlar	zîhayat: canlı, hayat sahibi
âsâr-ı muntazama: düzenli, düzenlenmiş eserler, varlıklar	ıttırad: saat gibi aynı şekilde devamlılık
şehadet: şahitlik	şems: güneş

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 78


sıfatının cilvesine, gıdalandığı zaman Rezzak isminin cilvesine, hastalıktan şifa bulduğunda, Şâfi isminin tecellîsine, ve hâkezâ, tesirde mütesanit, âsârda mütehalif, çok sıfat ve isimlere mazhardır. Bu sıfatların ve isimlerin hedefleri bir olduğundan, elbette müsemmâları da bir olur. İşte her bir zîhayat, şu mazhariyetle Hâlıkın bir olduğuna dair olan şehadetini, اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ

1 ile ilân eder.

Ve keza, manzume-i şemsiyeyle balarısının gözleri arasındaki irtibat ve keyfiyetçe birbiriyle münasebetleri, ikisinin bir Nakkaşın nakşı olduğuna olan delâletlerini اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ ile ilâm ediyorlar.

Ve keza, zerrat arasındaki câzibenin, güneş ve yıldızlar arasında bulunan câzibeye kardeş olması, her iki kısmın da bir kalem-i vahidin yazısı olduğunu اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ ile izhar ediyorlar.

Ve keza, terkip ve mürekkebatta görünen intizam, o mürekkebattaki her zerrenin, lâyık mevziine konulmasıyla hasıl olmuştur. Binaenaleyh, o zerreleri, aralarındaki münasebetler bozulmamak şartıyla lâyık mevkilerine koyabilmek, ancak bütün o mürekkebatı yaratabilecek bir kudret sahibine hastır.
İşte, zerrattaki intizam ve şu vaziyetin lisanıyla Allahu ekber diyerek, اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ ’yu okur.

Ve keza, bir neviden bir ferdin, bütün efraddan imtiyazını temin edecek teşahhus ve taayyününün kalem-i kudretle yazılması, bütün nev-i beşerin, meselâ, efradının nazar-ı kudrette meşhud ve melhuz olduğunu istilzam eder. Çünkü, bir



[NOT]Dipnot-1 “Allah, kendinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır.” Bakara Sûresi: 2:255.

[/NOT]

Allahu ekber: “Allah en büyüktür”	Hâlık: her şeyi yaratan Allah
Nakkaş: her şeyi san’atlı bir şekilde nakış nakış işleyen Allah	Rezzak: bütün canlıların rızıklarını veren Allah
binaenaleyh: bundan dolayı	cilve: görüntü, yansıma
câzibe: çekme kuvveti	delâlet: delil olma
efrad: fertler	has: özel, ait
hasıl olmak: ortaya çıkmak, meydana gelmek	hâkezâ: bunun gibi
ilâm etmek: bildirmek	imtiyaz: ayrıcalık; farklılık
intizam: düzen	irtibat: bağ, ilişki
istilzam etmek: gerektirmek	izhar etmek: göstermek
kalem-i kudret: kudret kalemi; varlıkların ve olayların düzenli olarak vücuda gelişinde bir kalem gibi eserini gösteren İlâhî güç	kalem-i vahid: tek kalem
keyfiyet: durum	keza: aynı, aynı biçimde
kudret: güç ve iktidar	lisan: dil
manzume-i şemsiye: güneş sistemi	mazhar: ayna olma, üzerinde yansıtma
mazhariyet: ayna olma; bir nimete nail olma, kavuşma	melhuz: düşünülmüş, ilmen ele alınmış
mevki: konu, yer	mevzi: yer
meşhud: görünür hâlde	münasebet: ilişki
mürekkebat: parçaların bir araya gelmesiyle meydana gelen eserler, birleşikler	müsemmâ: isim sahibi
mütehalif: birbirinden farklı	mütesanit: birbirini destekleyen; dayanışma içinde olan
nazar-ı kudret: kudretin nazarı; İlâhî kudretin bütün varlıklara bakışı, nazarı	nev-i beşer: insanlar
nevi: çeşit, tür	sıfat: özellik, nitelik, vasıf
taayyün: belli bir özellikle donatılma, belirleme	tecellî: yansıma, İlâhî isimlerin karşılıklı varlıklarda eserini göstermesi
temin etmek: sağlamak	terkip: farklı unsurların bir araya gelmesi
teşahhus: belli bir yapı ve şekil verilme, özel bir kimliğe kavuşma, şahıslanma	vaziyet: durum, hâl
zerrat: zerreler, atomlar	zerre: atom
zîhayat: canlı, hayat sahibi	âsâr: eserler, varlıklar
Şâfi: yarattıklarına şifa verip iyileştiren, sağlık ihsan eden Allah	şehadet: şahitlik

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 79


fert, alâmet-i farikası cihetiyle bütün efrada muhalif olacaktır. Eğer bütün efrad hazır bulunmazsa, taayyünlerinde, alâmatlarında muhalefetin bulunmaması ihtimali vardır. Bu ihtimal ise bâtıldır. Öyleyse, bir ferdin hâlıkı, bir nev’in hâlıkı olacaktır.
Ve keza, bir nev’e hâlık olabilmek, cinse de hâlık olabilmeye mütevakkıftır. En nihayet, iş اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ 1 ’da nihayet bulur...

Ve keza, hilkat ve yaratılışın Vâcibü’l-Vücuda isnad edilmesini, nazarları çok kısa olanlar, baîd, garip, külfetli olduğunu tevehhüm etmekle inkârına zehab ediyorlar. Halbuki, esbaba isnad edilirse, onların tevehhüm ettikleri bu’d, garabet, külfet kat kat muzaaf olarak hakikate inkılâp eder. Çünkü Vâcibe daha kolay olur. Meselâ, bir adamdan birkaç şeyin suduru, birkaç adamdan birşeyin sudurundan daha ehvendir. Meselâ, balarısının hilkati, kudret-i İlâhiyeye isnat edilmezse, nihayetsiz müşkilât olur.

Maahaza, vahidin kesrete yaptığı vaziyet ve maslahatı, kesret çok meşakkatlerden sonra yapabilir. Meselâ, bir kumandanın pek çok neferlere verdiği intizam vaziyeti o neferlere verilse, suhuletle yapamazlar. Demek Hâlık-ı Vahide yapılan isnadda zahiren bu’d ve garabet varsa da, esbab ve kesrete edilen isnadda muzaaf olarak müteselsil muhaller vardır. Şöyle ki:

Herbir zerrede, Vâcibü’l-Vücudun sıfatlarını farz etmek lâzım geliyor. Çünkü, nakıştaki kemâl, san’attaki hüsün, o sıfatları ister. Hem şirketi kabul etmeyen vücub hakkında, gayr-ı mütenahi şeriklerin farzı lâzımdır. Hem herbir zerrenin, bütün zerrelere hem hâkim-i mutlak, hem mahkûm-u mutlak olması lâzım geliyor.



[NOT]Dipnot-1 “Allah, kendinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır.” Bakara Sûresi: 2:255.

[/NOT]

Hâlık-ı Vahid: bir ve tek olan, her şeyin yaratıcısı Allah	Vâcibü'l-Vücud: varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah
alâmat: alametler, işaretler	alâmet-i farika: ayırt edici işaret
baîd: uzak	bu’d: uzaklık
bâtıl: gerçek dışı, boş	cihet: yön
efrad: fertler	ehven: daha kolay
esbab: sebepler	farz: varsayım
farz etmek: varsaymak	garabet: gariplik
gayr-ı mütenahi: sonu olmayan, nihayetsiz	hakikat: herbir şeyin gerçek mahiyeti
hilkat: yaratılış	hâkim-i mutlak: her şey üzerinde sınırsız egemenlik sahibi olan
hâlık: yaratıcı	hüsün: güzellik
inkılâp etmek: değişmek, dönüşmek	intizam: düzen
isnad: dayandırma	kemâl: kusursuzluk, mükemmellik
kesret: çokluk	keza: aynı, aynı biçimde
kudret-i İlâhiye: Allah’ın sınırsız güç ve iktidarı	külfet: güçlük, zorluk
maahaza: bununla beraber, bununla birlikte	mahkûm-u mutlak: mutlak sûretle hüküm altında bulunan, başkasının hüküm ve iradesiyle her yönden sınırlı olan
maslahat: fayda, yarar	meşakkat: güçlük, zorluk
muhal: imkânsız olan	muhalefet: farklılık, zıtlık
muhalif: aykırı, zıt	muzaaf: kat kat
müteselsil: zincirleme, birbirine bağlı	mütevakkıf: bağlı
müşkilât: zorluklar	nazar: bakış, görüş, düşünce
nefer: asker	nev’: çeşit, tür
nihayet: son	sudur: çıkma
suhulet: kolaylık	sıfat: özellik, vasıf
taayyün: belli bir özellikle donatılma, belirlenme	tevehhüm etmek: kuruntuya kapılmak, asılsız bir düşünceye kapılmak
vahid: bir, tek	vaziyet: durum, hâl
vâcib: varlığı zorunlu olan	vücub: varlığın zorunlu oluşu
zahiren: dış görünüş itibariyle	zehab etmek: gitmek, belli bir kanaate ulaşmak
zerre: atom	şerik: ortak
şirket: ortaklık

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 80


Çünkü, nizam ve intizam öyle ister. Hem herbir zerrede, ihatalı bir şuur, tam bir ilim lâzımdır. Çünkü, zerreler arasında tesanüd ve muvazene vardır. Bu tesanüd ve muvazene ise ilimle olur.

İşte, eşyayı esbaba isnad etmekte bu kadar muhaller vardır. Amma sahib-i hakikî olan Vâcibü’l-Vücuda isnad edildiği vakit, o zerreler şöyle bir vaziyete girerler ki, şemsin cilvelerine, timsallerine, lem’alarına mazhar olan su katreleri gibi kudret-i ezeliyenin nurânî tecellîsine, cilvelerine, lem’alarına o zerreler de mazhar olup, sahib-i kudretin izniyle, gayr-ı mütenahî olan ilim ve iradesiyle, o zerrelerde teşekkülât ve terkibat yapılır. Binaenaleyh, kudret-i ezeliyenin bir lem’ası kudretin hâsiyetine mâlik olduğundan, esbabın binler lem’asından ve esbabın sultanından daha tesirlidir. Çünkü, bunda tecezzî ve inkısam vardır, kudret-i ezeliyede ise yoktur.

Ve keza, külfet ve uğraşmak da yoktur. Çünkü, kudret Sâniin zâtına zâtîdir, ârazî değildir. Acz, kudretine tahallül edemez. Kudretin bir lem’asına zerreler, şemsler mütesavidir. Büyük, küçükten ağır ve zahmetli değildir. Ve keza, hayat, vücut, nur gibi şeylerin zahir ve bâtınları şeffaf olduğundan, icadları zamanında, vesait-i esbab altında kudretin tasarrufu görünür. Evet, hayatın vaziyetlerine ve derecelerine dikkat edilirse kudretin tasarrufu görünür.

Meselâ, bir salkım üzümün yapılması için ince, câmid bir dal; ve bir cam parçasında şemsin timsalini tersim için küçük bir delikten ziyanın geçmesi; ve bir evi tenvir için bir kibrit tavassut ediyor. Ve bu gibi basit esbab altında yapılan o azîm ve garip işlerde kudretin tasarrufu gündüz gibi görünmesi âşikârdır.

Ve keza, eşyanın esbaba isnadındaki istib’addan ve istiğrabdan hasıl olan inkârdan neş’et eden dalâletlerden hasıl olan ıztırabat, bütün akılları, ruhları Vâcibü’l-Vücuda

Sâni: her şeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah	Vâcibü'l-Vücud: varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah
acz: acizlik, güçsüzlük	azîm: büyük
binaenaleyh: bundan dolayı	bâtın: bir şeyin iç yönü
cilve: görüntü, yansıma	câmid: cansız
dalâlet: hak yoldan sapkınlık, inançsızlık, inkâr	esbab: sebepler
eşya: varlıklar	gayr-ı mütenahî: sınırsız, sonsuz
hasıl olmak: ortaya çıkmak	hâsiyet: özellik
icad: var etme, yapma	ihatalı: her şeyi içine alan; kuşatan
inkısam: bölünme, kısımlara ayrılma	intizam: düzenlilik
irade: dileme, istek, tercih	isnad: dayandırma
isnad etmek: dayandırmak	istib'ad: akıldan uzak görme
istiğrab: garip görme, acayip bulma	katre: damla
keza: aynı, aynı biçimde	kudret: güç, kuvvet ve iktidar
kudret-i ezeliye: Allah’ın ezelden beri var olan kudreti, güç ve iktidarı	külfet: güçlük, zorluk
lem’a: parıltı	mazhar olmak: nail olmak, üzerinde yansıtmak
muhal: imkânsızlık, hurafe	muvazene: denge
mâlik olmak: sahip olmak	mütesavi: birbirine eşit
neş’et eden: kaynaklanan, bir şeyden ortaya çıkan	nizam: düzen
nurânî: nurlu, aydınlık	sahib-i hakikî: bir şeyin gerçek sahibi
sahib-i kudret: güç, kuvvet ve iktidarı sahibi	tahallül etmek: içine girmek, sızmak
tasarruf: dilediğini yapma, müdahale	tavassut etmek: iki şey arasında vasıta olmak
tecellî: yansıma, İlâhî isimlerin varlıklarda eserini, izlerini göstermesi	tecezzî: bölümlere, parçalara ayrılma
tenvir: aydınlatma, nurlandırma	terkibat: birleştirmeler; birleşikler yapma
tersim: resim ve görüntü olarak yansıtma	tesanüd: dayanışma
teşekkülât: belirli bir şekilde meydana getirmeler	timsal: aynadaki görüntü; akis
vaziyet: durum, hal	vesait-i esbab: birer vasıta olan sebepler
vücud: varlık	zahir: bir varlığın dış görünüşü
zatî: sadece kendisine ait olan, başkasından gelmeyip bizzat kendisinde olan	zerre: atom
ziya: ışık, parlaklık	ârazî: bir şeyin aslen kendisinde olmayıp sonradan ona ilişen, zâtı için zorunlu olmayan
âşikâr: ap açık	ıztırabat: ıstıraplar, sıkıntılar
şems: güneş	şuur: bilinç, anlayış, idrak

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 81


firar ve iltica etmeye mecbur eder. Çünkü, ancak Onun kudretiyle, iradesiyle her müşkül hallolur ve kapalı kapılar açılır. Ve Onun zikriyle kalbler mutmain olurlar. Binaenaleyh, necat ve halâs ancak Allah’a iltica ile olur.

فَفِرُّوا اِلَى اللهِ

1 اَلاَ بِذِكْرِ اللهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ

2
​

İşte, kâinat şu hakikatin lisanıyla, اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ

3 ’yu söylüyor.

Ve keza, esbab-ı zahiriye pek basit, mahdut, fakir, câmid, şuursuz, iradesiz ve kanunlar kısmı da itibarî, mevhum şeylerdir. Müsebbebatta bulunan harika nakışlar, ziynetler, garip ve acip san’atların o gibi kıymetsiz esbabla kat’iyen münasebetleri yoktur. Binaenaleyh, meselâ bedenin hüceyratındaki nizamlı, intizamlı teşekkülâtı, ekmek yemesine ve kuvve-i hâfızada yazılan gayr-ı mahdud muntazam nakışları, kulaktaki ve baştaki telâfife ve konuşmakta, tefekkürde, harflerin teşekkülâtına ve suver-i zihniyenin husulüne, lisan ve zihnin hareketleri gibi esbaba isnadları, ahmakçasına bir hükümdür. Ancak, o gibi müsebbebat, gayr-ı mütenahî bir kudretle bir ilim ve bir iradeyi iktiza ediyorlar. Bu hakikate binaen sabittir ki, kevn ve vücutta müessir-i hakikî ancak kudreti gayr-ı mütenahî bir Hâlık-ı Kadîrdir; esbab ise bahanelerdir, vesait de perdelerdir. Havas ve hasiyetler dahi, kudretin tecellîyatına ve lem’alarına isim ve unvanlardır. Hem kanunlar ve nevâmis denilen şeyler, ancak ilimle irade ve emrin envâa olan tecellîlerinin isimleridir. Evet, kanun emirdendir, nâmus iradedendir.



[NOT]Dipnot-1 “Hepiniz Allah’a koşun.” Zâriyât Sûresi, 51:50.
Dipnot-2 “Haberiniz olsun ki, kalbler ancak Allah’ın zikriyle huzura kavuşur.” Ra’d Sûresi, 13:28.
Dipnot-3 “Allah, kendinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır.” Bakara Sûresi: 2:255.

[/NOT]

Hâlık-ı Kadîr: bütün varlıkların yaratıcısı olan ve her şeye gücü yeten, sonsuz kudret sahibi Allah	Vâcibü'l-Vücud: varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah
acip: hayret verici, şaşırtıcı	binaen: -dayanarak
binaenaleyh: bundan dolayı	câmid: cansız
emir: Allah tarafından konulan, maddî yaratıkların fiillerini ve hareketlerini düzen altına alan hacimsiz, miktarsız kanun	envâ: çeşitler, türler
esbab: sebepler	esbab-ı zahiriye: görünen sebepler
firar ve iltica etmek: kaçarak sığınmak	gayr-ı mahdud: sınırsız
gayr-ı mütenahî: sonu olmayan, nihayetsiz	hakikat: herbir şeyin gerçek mahiyeti
halâs: kurtuluş	hasiyet: özellik
havas: duyular, hisler	husul: meydana gelme, oluşma
hüceyrat: hücrecikler	iktiza etmek: gerektirmek
iltica: sığınma	intizam: düzenli bir şekilde yapma
irade: dileme, istek, tercih	isnad: dayandırma
itibarî: gerçekte öyle olmadığı hâlde öyle sayılan (meridyenler gibi)	kanun: kudret sıfatının tecellîsi, varlıkların ve tabiat olaylarının fiil hareket ve hallerini düzen altında tutmasına vesile olan kural
kevn: varlık, kâinat	keza: aynı, aynı biçimde
kudret: güç ve iktidar	kuvve-i hâfıza: hâfıza gücü; bellek
lem'a: parıltı	lisan: dil
mahdut: sınırlı	mevhum: gerçekte olmadığı halde var saylan
muntazam: düzenli	mutmain olmak: bir konudaki kesin kanaatten dolayı kalp rahatlığına ulaşmak
müessir-i hakikî: gerçek tesir sahibi olan, bütün sebepleri harekete geçiren Allah	münasebet: ilgi, alâka
müsebbebat: sebeplerle meydana gelenler, sebeplerin sonuçları	müşkül: zorluk
necat: kurtuluş	nevâmis: temel kurallar, kanunlar
nizam: düzen	nâmus: irade sıfatının tecellîsi; irade sıfatından gelen ve ihtimalleri seçen, keyfiyetleri belirleyen, manevî kural, ölçü, tartı, sınır ve kalıp
suver-i zihniye: zihindeki şekiller, sûretler	tecellî: yansıma, İlâhî isimlerin varlıklarda eserini göstermesi
tecellîyat: tecellîler, yansımalar	tefekkür: düşünme
telâfif: büklümler; kıvrımlar	teşekkülât: belli şekillerde meydana gelmeler
vesait: vasıtalar	vücut: beden, varlık
zikir: Allah’ı devamlı anma	ziynet: süs

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 82


İşte, kâinat müsebbebatın lisanıyla اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ

1 ile Hâlık-ı Hakikîyi ilân ediyor.

Ve keza, kâinat sahifesinde pek büyük bir itina ve ihtimamla harika bir tarzda yazılan nakışlar, münferiden ve müçtemian, gayr-ı mütenahî bir kudreti iktiza ettiklerinden, kâinat da bir Vâcibü’l-Vücud, bir Hâlık-ı Kadîrin vücuduna bizzarure delâlet eder ki, o Hâlıkın tesir-i kudretine nihayet olmadığından, şeriklerden bilbedâhe müstağnidir, şerike ihtiyacı yoktur.

Maahaza, şerik hadd-i zâtında mümtenidir. Bir ferdinin vücudu mümkün değildir. Çünkü, kudret-i kâmilenin tesiri gayr-ı mütenahidir. Şerik olduğu takdirde, kudretin tesiri mahdut olur. Mütenahi olmadığı halde mütenahî olur, inkıtaa uğrar. Bu ise birkaç cihetten muhaldir. Öyleyse, istiklâl ve infirad, ulûhiyet için zâtî hassalardır.

Maahaza, şerike bir mahal, bir makam, bir imkân-ı zâtî yoktur. Ve şerikin vücudu hakkında ne bir delil ve ne de bir delilden neş’et eden bir ihtimal ve ne de bir emare ve kâinatın hiçbir cihetinde şerike bir mevzi yoktur. Bilâkis, hangi şeye, hangi cihete bakılırsa tevhid sikkesi görünür. Demek, müessir-i hakikî ancak ve ancak Allah’tır.

Evet, insan kâinatın en eşrefi ve esbab içinde ihtiyarı en geniş olduğu halde, ef’âl-i ihtiyarîsi içinde yemek ve içmek gibi en âdi bir fiilinde, yüz cüz’ünden ancak bir cüzü insana ait olabilir. Esbabın sultanı olan insan, böyle eli bağlı, tesirsiz olursa öteki esbab-ı câmide ne halt edebilir?




[NOT]Dipnot-1 “Allah, kendinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır.” Bakara Sûresi: 2:255.

[/NOT]

Hâlık: her şeyi yaratan Allah	Hâlık-ı Hakikî: bütün varlıkların gerçek yaratıcısı olan Allah
Hâlık-ı Kadîr: bütün varlıkların yaratıcısı olan ve her şeye gücü yeten, sonsuz kudret sahibi Allah	Vâcibü’l-Vücud: varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah
bilbedâhe: açık bir şekilde	bilâkis: aksine, tersine
bizzarure: kaçınılmaz şekilde	cihet: yön, taraf
cüz’: bölüm, parça	delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek
ef'âl-i ihtiyarî: kişinin kendi isteğiyle yaptığı işler	emare: belirti, işaret
esbab: sebepler	esbab-ı câmide: cansız sebepler
eşref: en şerefli, en üstün	ferd: kişi, birey
gayr-ı mütenahî: sınırsız, sonsuz	hadd-i zatında: aslında
ihtiyar: irade, dileme, seçim gücü	iktiza etmek: gerektirmek
ilân etmek: duyurmak	imkân-ı zatî: bir özelliğin bir şeyin bizzat kendisinde olma ihtimali, yani hiçbir yaratıkta ilâhlık ihtimali yoktur
infirad: tek başına olma	inkıtaa uğramak: kesintiye uğramak
istiklâl: başka varlıklara bağımlı olmamak	itina ve ihtimam: özen gösterme ve önem verme
keza: aynı biçimde	kudret: güç ve iktidar
kudret-i kâmile: mükemmel ve kusursuz kudret	lisan: dil
maahaza: bununla beraber, bununla birlikte	mahal: yer, mekân
mahdut: sınırlı	makam: derece, konum
mevzi: yer	muhal: imkânsız, asla olmayacak şey
müessir-i hakikî: gerçek tesir sahibi olan, bütün sebepleri harekete geçiren	mümkün: imkân dahilinde olan, olabilir
mümteni: imkânsız, olma ihtimali yok	münferiden ve müctemian: tek te ve toplu olarak
müsebbebat: sebeplerle meydana gelen neticeler	müstağni: ihtiyaç duymayan, hiçbir şeye muhtaç olmayan
mütenahi: sınırlı; sonlu	ne halt edebilir?: ne yapabilir ki… hiçbir şey yapamaz
neş’et etmek: kaynaklanmak; ortaya çıkmak	nihayet: son
tesir: etki	tesir-i kudret: güç ve iktidarın etkisi
tevhid sikkesi: varlıkların üzerinde görülen ve Allah’ın birliğini ispat eden damga	ulûhiyet: İlâhlık
vücud: varlık	zatî hassa: bir varlığın kendisinde olan ve onsuz olması imkânsız olan özellik
âdi: basit, sıradan	şerik: ortak

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 83


İşte kâinat şu hakikatten tebarüz eden vücut ve vahdet lisanıyla اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ 1 ’yu tilâvet eder.

Ve keza, kâinatın bütün eczâ ve zerratına tecellî eden esmâ-i İlâhiye arasındaki tesanüd, yani birbirine dayanarak tecellî ettikleri bir temazüç, yani elvan-ı seb’a gibi birbiriyle memzuç olarak eşyayı cilvelendirdikleri eserleri bir olduğu gibi, müsemmâlarının da vâhid, ehad olduğuna şehadet eder. Ve bu şehadet lisanıyla, kâinat اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ diyerek ilân ediyor.

Ve keza, kâinatın—küllî ve cüz’î—ihtiva ettiği bütün eczasını istilâ eden bir hikmet-i âmme görünür. Ve bu hikmet-i âmme, kast, şuur, irade, ihtiyar sıfatlarını tazammun ediyor. Bu sıfatlar, bir Hakîm-i Mutlakın vücub-u vücuduna delâlet eder. Çünkü, kâinat mef’ul ve münfaildir. Mef’ul fâilsiz olamadığı gibi, mef’ulün câmid bir cüz’ü de fâil olamaz.

Ve keza, kâinat sahifesinde bir inayet-i tâmme parlıyor. Bu inayet, tazammun ettiği hikmet, lütuf, tahsin sıfatlarıyla, bir Hâlık-ı Kerîmin vücub-u vücuduna delâlet eder. Çünkü, in’am ve ihsan, mün’im ve muhsinsiz olamaz.

Ve keza, kâinatı müştemilâtıyla beraber içine alan pek geniş bir merhamet görünüyor. Bu merhamet, rahmet, hikmet, inayet, in’am gibi çok sıfatları tazammun ediyor. Bu sıfatlar, bir Rahmân-ı Rahîmin vücub-u vücuduna şehadet eder. Çünkü, sıfat mevsufsuz olamaz.



[NOT]Dipnot-1 “Allah, kendinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır.” Bakara Sûresi: 2:255.

[/NOT]

Hakîm-i Mutlak: her şeyi belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratan sınırsız hikmet sahibi Allah	Hâlık-ı Kerîm: sonsuz cömertlik ve ikram sahibi olan ve her şeyi yaratan Allah
Rahmân-ı Rahîm: rahmet ve merhameti her şeyi kuşatan ve herbir varlığa özel şefkat ve merhamet tecellîsi olan Allah	cilvelendirme: yansıtma
câmid: cansız	cüz’: kısım, parça
delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek	ecza: cüzler, bütünü oluşturan parçalar
ehad: bir; tek	elvan-ı seb'a: yedi renk
esmâ-i İlâhiye: Allah’ın sonsuz güzellikte ve mükemmellikte olan isimleri	eşya: varlıklar
fâil: bir işi yapan; fiilin sahibi	hakikat: herbir şeyin aslı ve esası, gerçek mahiyeti
hikmet: bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olma	hikmet-i âmme: genel hikmet; her şeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde olması
ihsan: bağış, ikram, nimet verme	ihtiva etmek: içermek
ihtiyar: irade, dileme, seçim gücü	ilân etmek: duyurmak
inayet: ikram, ihsan; bütün yararların, hikmetlerin ve faydaların kaynağı olan düzen	inayet-i tâmme: bütün yararların, hikmetlerin ve faydaların kaynağı olan düzenliliğin eksiksiz ve tam oluşu
in’am: nimetlendirme	irade: dileme, istek, tercih
istilâ eden: ele geçiren	keza: aynı, aynı biçimde
küllî ve cüz'î: sınıf ve ferd, tür ve birey	lisan: dil
lütuf: iyilik, ihsan, bağış	mef’ul: bir fail tarafından yapılan, ortaya konulan
memzuç: karışmış, kaynamış	mevsuf: belirli sıfat ve özellikleri üzerinde taşıyan, sıfatın sahibi, niteliğin sahibi
muhsin: bağış ve iyilikte bulunan	münfail: bir failin fiili olarak ortaya çıkan, fiilden etkilenen
mün’im: nimet veren	müsemmâ: isim sahibi
müştemilât: bir şeyin içinde bulunan her şey, herbir unsur	rahmet: İlâhî şefkat ve merhamet
sıfat: özellik, vasıf	tahsin: süslemek
tazammun etmek: içermek, içine almak	tebarüz eden: belli olan, belirtilen, görülen
tecellî etme: görünme, yansıma	temazüç: kaynaşma; iç içe geçme
tesanüd: dayanışma	tilâvet etmek: okumak
vahdet: birlik, teklik	vâhid: her şeyiyle tek ve benzersiz olan
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması	vücut: varlık
zerrat: zerreler, atomlar	şehadet: şahitlik
şuur: bilinç, anlayış, idrak

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 84


Ve keza, zevilhayat ve canlı mahlûkata tevzi edilen bir rızk-ı âmm vardır. Ve bu rızk sıfatı, geçen sıfatları istilzam etmekle, bir Rezzak-ı Rahîmin vücuduna delâlet eder. Çünkü fiil fâilsiz olamaz.

Ve keza, bütün kâinatta intişar eden bir hayat vardır. Bu hayat sıfatı dahi, geçen sıfatları iktiza etmekle, bir Hayy-ı Kayyûm, bir Muhyî ve Mümît Hâlıkın vücub-u vücuduna delâlet eder.

Arkadaş! Elvan-ı seb’a gibi memzuc olan şu beş hakikat, kâinata bir Rab, Kadîr, Alîm, Hakîm, Kadîm, Rahîm, Rahmân, Rezzak, Hayy-ı Kayyûm zarurî olduğuna bilbedahe delâlet ve şehadet eder. Ve kâinat bu şehadetleriniاَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ

1 ile ilân eder.

Ve keza, kâinat yüzünde hüsn-ü zâtîyi gösteren bir hüsn-ü arazî ve bir cemâl-i mücerredi gösteren bir cemâl-i hazîn ve mahbub-u hakikîye işaret eden bir aşk-ı sâdık ve bütün esrarı cezb eden bir hakikat-ı câzibeye işaret eden bir cezbe ve bir incizap vardır. Bu hakikatler, kâinata bir Rabb-i Vâcibü’l-Vücud lâzım ve zarurî olduğuna şehadet ettiklerini, kâinat اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ ile tâlim ve ilâm ediyor.

Ve keza, bütün envâın cüz’iyatında bir tasarruf var. Bu tasarruf, faideli iş ve




[NOT]Dipnot-1 “Allah, kendinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır.” Bakara Sûresi: 2:255.
[/NOT]

Alîm: her şeyi hakkıyla bilen, ilmi her şeyi kuşatan Allah	Hakîm: her işini hikmetle ve belli bir gaye ve faydaya yönelik olarak yapan Allah
Hayy-ı Kayyûm: her an diri olup her canlıya hayat veren ve her şeyi ayakta tutup varlığını devam ettiren Allah	Hâlık: her şeyi yaratan Allah
Kadîm: varlığının başlangıcı olmayan ve bütün varlıklardan önce ezelden beri var olan Allah	Kadîr: her şeye gücü yeten, her şeyi yapabilen, sonsuz güç ve kudret sahibi Allah
Muhyî: bütün canlılara hayat veren Allah	Mümît: ölümü yaratan, diriltip can verdiği varlıkları vakti gelince öldüren Allah
Rab: her bir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah	Rabb-i Vâcibü'l-Vücud: herbir varlığı terbiye edip idaresi ve eğemenliği altında bulunduran ve varlığı zorunlu olan Allah
Rahmân: rahmet ve merhameti bütün varlıkları kaplayan Allah	Rahîm: her bir varlığa özel rahmet ve merhamet tecellîleri olan Allah
Rezzak: bütün varlıkların rızıklarını veren Allah	Rezzak-ı Rahîm: her şeyin rızkını veren, sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah
aşk-ı sâdık: doğru ve gerçek aşk	bilbedahe: açıkça
cemal-i hazîn: şirin güzellik	cemal-i mücerred: soyut güzellik, zâtına ait manevî güzellik
cezb eden: çeken	cezbe: çekim
cüz'iyat: bireyler; bir sınıf veya türün bireyleri, ferdleri	delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek
elvan-ı seb'a: yedi renk	envâ: türler
esrar: sırlar, gizemler	fâil: fiili yapan; fiilin sahibi
hakikat: gerçek; bir şeyin aslı ve esası, gerçek mahiyeti	hakikat-ı câzibe: cezp edici, çekici hakikat
hüsn-ü arazî: ber şeyin aslen kendisinde olmayan ve kendisine sonradan gelmiş olan güzellik	hüsn-ü zatî: güzelliğin, bu sıfatı taşıyan varlıkta ayrılmaz bir özellik olması
iktiza etmek: gerektirmek	ilân etmek: duyurmak
incizap: çekme özelliği	intişar etmek: yayılmak
istilzam etmek: gerektirmek	keza: aynı, aynı biçimde
mahbub-u hakikî: sevilen ve gerçek anlamda sevilmeye lâyık olan Allah	mahlûkat: yaratılmış varlıklar
memzuc: karışık, iç içe	rızk-ı âmm: genel rızık; herkesin faydalandığı rızık
rızık: Allah’ın ihsan ettiği nimetler, yiyecekler	tasarruf: dilediği gibi kullanma; dilediğini yapma
tevzi etmek: dağıtmak	tâlim ve ilâm etmek: öğretmek ve bildirmek
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması	vücud: varlık
zarurî: zorunlu	zevilhayat: hayat sahipleri, canlılar
şehadet etmek: şahitlik yapmak

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 85


maslahatlar içindir. Ve nebatat ve hayvanatta bir tebeddül ve tahavvül var. Bu da pek çok menfaatler içindir. Küre-i arzda gece ve gündüz cihetiyle bir tağyir var. Bu dahi büyük büyük gayeler içindir. Kâinatta hükümferma olan nizam ve intizamla beraber, faaliyet hususunda elvan-ı seb’a gibi tebarüz eden şu hakikatler, bilbedahe bir Mutasarrıf-ı Hakîm, Kadîr, Fâil-i Muhtar gibi bütün evsaf-ı kemâliye ile muttasıf bir Hâlıkın vücub-u vücuduna yaptıkları delaleti, kâinat اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ 1 ile tebliğ ediyor.

Ve keza, kâinatın ihtiva ettiği bütün envâ ve eczâ ve zerratı istilâ eden hudus, bir Muhdis ve bir Mûcidi iktiza eder.Ve keza, kâinat bütün eczâsıyla beraber gayr-ı mütenahî eşkâl ve vaziyetlere kabiliyeti, ihtimali, imkânı varken bu şekl-i hâzıra girmesi, elbette bir Hâlık-ı Vâcibü’l-Vücudun ihtiyar, irade ve tercihiyle olmuştur.
Ve keza, büyük bir fakr ve ihtiyaçta bulunan kâinatın envâ ve eczâsına lâzım olan işlerini, hâcetlerini evkat-ı münasipte

2 مِنْ حَيْثُ لاَ يَحْتَسِبْ ifa ve is’af etmek, bir Rezzak-ı Kerîmin vücub-u vücuduna delâlet eder.

Ve keza, kâinat, umumî ve hususî, maddî ve mânevî pek büyük ihtiyaçlar içindedir. Gerek vücuduna ve gerek bekàsına lâzım şeyleri, işleri görmekten




[NOT]Dipnot-1 “Allah, kendinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır.” Bakara Sûresi: 2:255.
Dipnot-2 “Beklemediği yerden.” Talâk Sûresi, 65:3.

[/NOT]

Fâil-i Muhtar: kendi istek ve iradesi ile iş gören Fâil, Allah	Hâlık: her şeyi yaratan Allah
Hâlık-ı Vâcibü'l-Vücud: varlığı zorunlu olan ve var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı olmayan Yaratıcı, Allah	Kadîr: her şeye gücü yeten, her şeyi yapabilen, sonsuz güç ve kudret sahibi Allah
Muhdis: bütün varlıkları yok iken var eden, meydana getiren, yaratan Allah	Mutasarrıf-ı Hakîm: her şeyi hikmetle yapan ve dilediği gibi kullanan Allah
Mûcid: varlıkları icad eden, var eden, Allah	Rezzak-ı Kerîm: bütün varlıkların rızıklarını veren ve pek büyük ikram sahibi olan Allah
bekà: devamlılık ve kalıcılık	bilbedahe: açıkça
cihet: yön	delalet: işaret etme, delil olma
eczâ: bir bütünü meydana getiren parçalar, bölümler	elvan-ı seb'a: yedi renk
envâ: çeşitler, türler	evkat-ı münasip: uygun vakitler
evsaf-ı kemâliye: mükemmel sıfatlar, özellikler	eşkâl: şekiller, biçimler
fakr: fakirlik, ihtiyaç hâli	gayr-ı mütenahî: sonu olmayan, sonsuz
hakikat: gerçek; herbir şeyin aslı ve esası, gerçek mahiyeti	hayvanat: hayvanlar
hudus: sonradan yaratılmış olma	hususî: özel
hâcet: ihtiyaç	hüküm ferma: hüküm süren, hikmetle idare eden
ifa etmek: yerine getirmek	ihtiva etmek: içermek
ihtiyar: irade, dileme, seçim gücü	iktiza etmek: gerektirmek
imkân: olabilirlik	intizam: düzenlilik
irade: dileme, istek, tercih	istilâ eden: kuşatan
is’af etmek: isteği yerine getirmek	keza: aynı, aynı biçimde
küre-i arz: yer küre, dünya	maslahat: fayda, gaye
muttasıf: bir vasıf ve özelliğe sahip olan vasfı, niteliği taşıyan	mânevî: manaya ait; maddî yapısı olmayan
nebatat: bitkiler	nizam: düzen
tahavvül: dönüşüm, halden hale dönme	tağyir: değiştirme
tebarüz eden: beliren, ortaya çıkan	tebeddül: değişim
tebliğ etmek: bildirmek	umumî: genel
vaziyet: durum, hâl	vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması
vücud: varlık	zerrat: zerreler, atomlar
şekl-i hâzır: göz önünde bulunan şekil

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 86


âcizdir. Bu gibi matluplarının şuuru olmaksızın yerine getirilmesi, elbette Rahmân-ı Rahîm ve Vâcibü’l-Vücud bir Sâni-i Hakîm tarafındandır.

Ve keza, kevn ve vücutta, imkân, kesret, infial mertebeleri vardır. İmkân mertebesi, vücub mertebesine bakar ve onu istilzam eder. Kesret mertebesi, vahdet mertebesine nâzırdır, onu iktiza eder. İnfial mertebesi, fâiliyet mertebesine mütevakkıftır. Bu mertebeler arasındaki istilzam, bizzarure vâcip, vâhid, fa’al bir Hâlıkı iktiza ve istilzam eder.

Ve keza, bakıyoruz ki, kâinatta herhangi birşey, hadd-i kemâle vasıl olmayınca hareket etmekten durmuyor. Kemâline vasıl olduğu zaman hareketi terk edip sükûnda oturur. Bundan anlaşılıyor ki, vücut kemâli ister, kemâl de sübutu iktiza eder. Öyleyse, vücudun vücudu, kemâl iledir. Kemâlin kemâli de devam ile olur. Öyleyse, bir Vâcib-i Sermedî, Kâmil-i Mutlak var ki, mümkinatın bütün kemâlâtı, Onun nur-u kemâlinin cilvelerine birer gölgedir. Öyleyse, Cenâb-ı Hak zâtında, sıfâtında, ef’âlinde kâmil-i mutlaktır.

Ve keza, herşeyin bâtını zahirinden daha lâtif, daha şeffaftır. Bu ise, Sâniin o şeyden hariç ve baîd olmamasına delâlet eder. O şeyin sair eşya ile nizam ve muvazenesinin Sânii tarafından temin edildiği cihetle de, Sâniin o şeyde dahil olmamasını iktiza eder. Öyleyse, bir masnûun zâtına bakılırsa, Sâniin ilim ve

Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	Hâlık: her şeyi yaratan Allah
Kâmil-i Mutlak: sınırsız mükemmellik ve kusursuzluğun sahibi olan Allah	Rahmân-ı Rahîm: rahmet ve merhameti her şeyi kuşatan ve herbir varlığa özel şefkat ve merhamet tecellîsi olan Allah
Sâni: her şeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah	Sâni-i Hakîm: her şeyi hikmetle ve san’atlı bir şekilde yaratan Allah
Vâcib-i Sermedî: varlığı zorunlu ve devamlı olan Allah	Vâcibü’l-Vücud: varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı olmayan Allah
baîd: uzak	bizzarure: kaçınılmaz şekilde, zorunlu olarak
bâtın: iç, iç yüz	cihet: şekil, yön
cilve: yansıma, görüntü	delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek
ef'âl: fiiler, işler	eşya: varlıklar
fa'al: dilediği şeyi dilediği gibi ve mükemmel bir şekilde devamlı yapan	fâiliyet mertebesi: bir fiili yapma veya yaratma derecesi
hadd-i kemâl: en üst seviyedeki olgun ve mükemmellik seviyesi	hariç: bir şeyin dışında
iktiza etmek: gerektirmek	imkân: olabilirlik, varlığı ile yokluğu eşit olan ve varlığı Allah’ın var etmesine bağlı olan
imkân mertebesi: varlıkla yokluğun eşit olduğu; her an olması veya olmaması imkân dahilinde bulunma derecesi	infial: fiilden etkilenme, bir tesirin gücü altında şekillenme
infial mertebesi: bir fiil veya tesir gücünden etkilenme derecesi	istilzam: mutlaka gerektirme
kemâl: kusursuzluk, mükemmellik	kemâlin kemâli: mükemmellik ve kusursuzluğun zirvesi, en mükemmel seviyesi
kemâlât: kusuzsuz ve mükemmel özelilkler	kesret: çokluk
kesret mertebesi: çokluk özelliğinin geçerli olduğu derece	kevn: varlık, âlem, kâinat
keza: aynı, aynı biçimde	lâtif: ince
masnû: san’at eseri varlık	matlup: istenilen, talep edilen
mertebe: derece, basamak	muvazene: denge
mümkinat: olması imkân dahilinde olan, varlığı Allah’ın var etmesine bağlı olan şeyler, kâinat	mütevakkıf: bağlı
nizam: düzen	nur-u kemâl: mükemmellik nuru
nâzır: bakar, yönelik	sair: diğer, başka
sübut: sabit olma, kesin olarak var olma	sükûn: hareketsiz durma
sıfât: sıfatlar; Allah’ın yüce Zâtını niteleyen İlâhî özellikler, ilim, kudret, hayat gibi	temin etmek: sağlamak
vahdet mertebesi: bir ve tek olmanın zarurî olduğu derece	vasıl olmak: varmak, ulaşmak
vâcip: zorunlu	vâhid: bir
vücub mertebesi: hiç değişikliğe uğramayan, varlığı zorunlu olan ve vasıflarının zıddı düşünülemeyen İlâhlık derecesi	vücudun vücudu: varlık özelliğinin var oluşu
vücut: varlık, var oluş	zahir: dış, görünen yüz
zat: bir kimsenin kendisi	âciz: güçsüz, elinden bir şey gelmeyen
şuur: bilinç, idrak, anlayış

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 87


hikmeti görünür. Gayrısıyla birlikte bakılırsa, Sâniin fevkalküll bir sem’ ve basara mâlik olduğu görünür. Bu hakikatten anlaşıldı ki, Sâni-i Âlem, âlemde dahil olmadığı gibi, âlemden hariç de değildir. İlmi ve kudretiyle herşeyin içinde olduğu gibi, herşeyin fevkindedir. Birşeyi gördüğü gibi, bütün eşyayı da beraber görür.

Bu hakikatler, kavs-i kuzeh renkleri gibi mâcun, birtakım nurânî âyetlerdir. Kâinat, bütün evsaf-ı kemâliyeyle muttasıf bir Hâlıkın vücub-u vücud ve vahdetine delâlet ve şehadet eder. Evet, kâinat o Hâlıkın nurunun gölgesi, esmâsının tecelliyatı, ef’alinin âsârıdır.
Arkadaş! Kâinatın, şu geçen hakikatlerin lisanıyla söylediği اَللهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ 1 delâiliyle لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ

2 ’ı ispat eder. Ve keza, 3 فَاعْلَمْ اَنَّهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ اللهُhakikati مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ

4’ı istilzam ediyor.


مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِda, imânın beş rüknünü tazammun ettiği gibi, sıfât-ı rububiyete de mazhar ve mir’attır. Bu sırra binaendir ki; مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِimânın mizan ve terazisinde لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ

5 ile karîn ve muvazi olmuştur. Nübüvvet, sıfât-ı rububiyete nâzır ve mazhar olduğundan, umumî bir câmiiyete mâliktir. Velâyet



[NOT]Dipnot-1 “Allah, kendinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır.” Bakara Sûresi: 2:255.
Dipnot-2 Allah’ın kudret ve gücünden başka kudret ve güç yoktur.
Dipnot-3 “Bil ki Allah’tan başka ilâh yoktur.” Muhammed Sûresi, 47:19.
Dipnot-4 Muhammed Allah’ın Rasulüdür (elçisidir).
Dipnot-5 Ondan başka ilâh yoktur.
[/NOT]

Hâlık: her şeyi yaratan Allah	Karîn: bitişik; yan yana
Sâni: her şeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah	Sâni-i Âlem: bütün varlık âlemini san’atlı bir şekilde yaratan Allah
basar: görme	binaen: -dayanarak
câmiiyet: kapsamlı oluş, kapsayıcılık	delâil: deliller
delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek	ef'al: fiiller
esmâ: Allah’ın isimleri	evsaf-ı kemâliye: mükemmel sıfatlar, özellikler
eşya: varlıklar	fevkalküll: her şeyin üstünde
fevkinde: üstünde	hakikat: gerçek; bir şeyin aslı ve esası, gerçek mahiyeti
hariç: dışında	hikmet: bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olma
istilzam etmek: gerektirmek	kavs-i kuzeh: gökkuşağı
keza: aynı, aynı biçimde	kudret: güç, kuvvet ve iktidar
lisan: dil	mazhar: ayna olma, bir şeye nail olup yansıtan
mir’at: ayna	mizan: ölçü
muttasıf: vasıflanmış; belirli özellikleri üzerinde taşıyan	muvazi: denk, eşit
mâcun: karıştırılmış; karışım	mâlik: sahip
nurânî: nurlu, aydınlık	nâzır: bakan; yönelik
nübüvvet: peygamberlik, elçilik	rükün: esas, şart
sem': işitme	sıfât-ı rububiyet: rububiyete dair sıfatlar; her bir varlığa yaratılış gayelerine ulaşması için muhtaç olduğu şeylerin verilmesi, onların terbiye edilip idare edilmesi ve egemenlik altında bulundurulmasına dair İlâhî sıfatlar, özellikler
tazammun etmek: içermek, içine almak	tecelliyat: tecelliler, yansımalar
umumî: genel	vahdet: birlik, teklik
velâyet: velilik; mânevî mertebeleri aşarak Allah’ın yakınlığını ve dostluğunu elde etme	vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması
âlem: dünya, evren	âsâr: eserler, varlıklar
âyet: delil, Allah'ın varlığını gösteren delil	şehadet etmek: şahid olmak

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 88


ise, hususî ve cüz’îdir. Aralarındaki nispet رَبُّ الْعَالِمِينَ ile رَبِّى arasındaki nispet gibidir ki, birisinde izafe umumîdir, ötekisinde hususidir. Veya arzdan Arşa olan mirac ile secdedeki mirac arasında veya Arş ile kalb arasındaki nispet gibidir.

Arkadaş! Şu yüksek olan matluba zikrettiğimiz burhanlar, matlubu ihata eden bir dairedir. Matlup olan vücub-u vücud ve vahdet o dairenin merkezindedir. Daireyi teşkil eden burhanların herbirisi, parmağını uzatıp, matlubun hak ve sâdık olduğuna imza atıyorlar. O burhanlardan zayıf olanların aralarında tesanüd vardır. Yani, birbirini teyid ve takviye etmekle, zayıf burhanların zâfiyeti zâil olur. Zâil olmasa bile itibardan düşmez. İtibardan düşse bile, dairenin bozulmasına sebep olmaz. Ancak daire küçülür.

Maahaza, burhanların heyet-i mecmuasına terettüb eden matlubun kuvvet ve vuzuhunu her fertten istemek ve her fertte aramak, aklın hastalığına, zihnin cüz’iyetine işaret olup, matlubu red ve inkâr için bir zemin teşkil ediyor. Binaenaleyh, bir burhana bakıldığı zaman zâfiyetten dolayı vehimler başgösterirse, öteki burhanlardan süzülen kuvvetle ortada zâfiyet kalmaz; vehimler de dağılır.

Maahaza bazı burhanlar suya benziyor; bir kısmı da havaya benziyor, bir kısmı da ziya gibidir. Binaenaleyh, bu gibi burhanları gayet lâtif ve dikkatli ince bir fikirle arayıp tutmalıdır ki, dökülmesin, sönmesin, uçmasın.

​

Arş: kâinatın en yüksek katı; Allah’ın büyüklüğünün ve yüceliğinin tecelli ettiği yer	arz: yeryüzü, dünya
binaenaleyh: bundan dolayı	burhan: güçlü ve sarsılmaz delil
cüz'î: küçük, sınırlı; ferdî, bireysel	cüz’iyet: küçüklük
gayet: çok	hak: doğru
heyet-i mecmua: bir şeyin bütün parça veya bireylerinin tamamı	hususi: özel
ihata eden: içine alan, kapsayan	itibardan düşmek: değersiz olmak, değerini kaybetmek
izafe: dayandırmak, mâl etmek	lâtif: ince, güzel
maahaza: bununla beraber	matlub: talep edilen, istek
mirac: Allah’ın huzuruna yükselme	nispet: ölçü, bağ
secde: namazda yere kapanmak	sâdık: doğru, gerçek
takviye etmek: kuvvetlendirmek	terettüb eden: sıralayan, gerektiren
tesanüd: dayanışma	teyid etmek: desteklemek
teşkil etmek: oluşturmak	umumî: genel
vahdet: Allah’ın birliği	vehim: kuruntu
vuzuh: açıklık	vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için hiçbir sebebe muhtaç olmaması
zikretmek: belirtmek, anlatmak	ziya: ışık
zâfiyet: zayıflık	zâil olmak: geçip gitmek, yok olmak

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 89

Takriz

​

Fâzıl-ı muhterem Meclis-i Mesahif ve Tetkik-i Müellefat‑ı Şer’iye Reis-i Âlisi Şeyh Safvet Efendi Hazretlerinin takrizidir:

Cenâb-ı Hakka hamd ve kendisine Kur’ân nâzil olan Peygamberimize ve dinin binasını tahkim ve temhid eden Âl ve Ashabına salât ü selâm olsun.

Tevhid Denizinden Bir Katre namındaki risale gözüme tecellî etti. O denizle bu katre arasında bir fark göremedim. Çünkü, o katre hakikatte o denizden geliyor ve o denize dökülüyor. Tevhid denizinden avuçla su içmekte ve İslâmiyet memesinden süt emmekte kardeşimiz olan allâme Bediüzzaman Said Nursî’nin sa’yinden dolayı Cenâb-ı Hakka hadsiz şükürler olsun.

El-fakir, türabu akdâmu’l-ulemâ
Safvet (rahmetullâhi aleyh)
​

Bediüzzaman Said Nursî: (bk. bilgiler)	Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah
Fâzıl-ı muhterem: saygı ve hürmete lâyık ve çok faziletli kişi	Katre: "damla" mânâsına gelen bir risale
Meclis-i Mesahif ve Tetkik-i Müellefat-ı Şer'iye: Mushaflar ve Şer'î Telif Eserlerini İnceleme Meclisi	Safvet: (bk. bilgiler – Şeyh Safvet Efendi)
allâme: büyük âlim	el-fakir, türabü akdâmu'l-ulemâ: tevazu için söylenen ve "fakir, âlimlerin ayaklarının altındaki toprak" mânâsına gelen bir deyim
hadsiz: sayısız, sınırsız	hakikat: gerçek; herbir şeyin aslı ve esası, gerçek mahiyeti
hamd: övgü, teşekkür, minnet	katre: damla
namında: isminde	nâzil olan: inen, indirilen
rahmetullâhi aleyh: Allah’ın rahmeti onun üzerine olsun	reis-i âli: yüce reis
risale: küçük çaplı kitap; Risale-i Nur’un bölümleri	sa'y: çalışma, emek
salât ü selâm: Peygamberimiz (a.s.m.) için yapılan dua ve niyaz	tahkim: kuvvetlendirme, sağlamlaştırma
takriz: bir eserin başına konulan yetkili bir kimsenin yazdığı, övücü tanıtma yazısı	tecellî etmek: belirmek, görünmek
temhid: döşeyip düzeltme	tevhid: birleme, her şeyi bir olan Allah’a verme
Âl ve ashab: aynı soydan gelenler ve yakın arkadaşlar; Hz. Muhammed'in (a.s.m.) neslinden gelenler ve ona inanan Sahabe	Şeyh Safvet Efendi: (bk. bilgiler)
şükür: Allah’a karşı minnet duyma, teşekkür etme

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 90

Hâtime

Şu hatime, dört çeşit hastalıkları beyan eder ve tedavi çarelerini gösterir.

​

Birinci hastalık: “Yeis”tir.

Arkadaş! Amele ve tâate muvaffak olamayan azaptan korkar, ye’se düşer. Böyle bir me’yusun gözüne, dinî meselelere münafi ednâ ve zayıf bir emare, kocaman bir burhan görünür. Böyle birkaç emareyi elde eder etmez, diğer emarelerin sâikasıyla ilân-ı isyan ederek İslâm dâiresinden çıkar, şeytanın ordusuna iltihak eder. Binaenaleyh, a’mâle muvaffak olamayanlar, ye’se düşmemek için şu âyete müracaat etsin.

قُلْ يَا عِبَادِىَ الَّذِينَ اَسْرَفُوا عَلٰۤى اَنْفُسِهِمْ لاَتَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ اِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا اِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ 1
​

İkinci hastalık: “Ucb”dur.

Arkadaş! Ye’se düşen adam, azaptan kurtulmak için, istinad edecek bir noktayı aramaya başlar. Bakar ki, bir miktar hasenat ve kemâlâtı var. Hemen o kemâlâtına bel bağlar. Güvenerek der ki: “Bu kemâlât beni kurtarır, yeter” diye bir derece rahat eder. Halbuki, a’mâle güvenmek ucubdur, insanı dalâlete atar. Çünkü, insanın yaptığı kemâlât ve iyiliklerde hakkı yoktur. Mülkü değildir; onlara güvenemez.

Hem insanın vücudu ve cesedi bile onun değildir. Çünkü kendisinin eser-i san’atı değildir. O vücudu yolda bulmuş, lakîta olarak temellük de etmiş değildir. Kıymeti olmayan şeylerden olduğu için, yere atılmış da insan almış değildir. Ancak, o vücut, hâvi olduğu garib san’at, acip nakışların şehadetiyle, bir Sâni-i Hakîmin dest-i kudretinden çıkmış kıymettar bir hane olup, insan o hanede




[NOT]Dipnot-1 “De ki: Ey günahta aşırı giderek nefislerine zulmetmiş olan kullarım! Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin. Muhakkak ki Allah bütün günahları bağışlar. Şüphesiz ki O çok bağışlayıcı, çok merhamet edicidir.” Zümer Sûresi, 39:53.
[/NOT]

Sâni-i Hakîm: her şeyi hikmetle ve san’atlı bir şekilde yapan Allah	a'mâl: ameller, işler; dinin emrettiği görevleri yapma
acip: acayip, hayret verici	amel: dinin emrettiği görevler
azap: sıkıntı, ceza	a’mâl: ameller; dinen yapılması emredilen görevler
beyan etmek: açıklamak, îzâh etmek	binaenaleyh: bundan dolayı
burhan: güçlü ve sarsılmaz delil	dest-i kudret: Allah’ın kudret eli
ednâ: en basit, en küçük	emare: belirti, işaret
eser-i san'at: san’at eseri	garib: hayret verici ve şaşırtıcı şey
hane: ev	hasenat: Allah rızası için yapılan güzel davranışlar, ameller
hâtime: sonuç, son bölüm	hâvi olma: içinde bulundurma
iltihak etmek: katılmak	ilân-ı isyan: isyan ettiğini ilân etme
istinad etmek: dayanmak, güvenmek	kemâlât: güzel ve değerli özellikler
kıymettar: değerli	lakîta: buluntu
me’yus: ümitsiz, ümidi kesik	muvaffak olmak: başarmak
münafi: aykırı, zıt	müracaat etmek: başvurmak
sâika: yönlendirme, sevketme	temellük: sahiplenme, kendine mal etme
tâat: itaat, emir ve söz dinleme	ucb/ucub: yapılan iyi ve güzel davranışlara güvenme, onlarla yetinip övünme
yeis/ye’s: ümitsizlik	ye’se düşmek: ümitsizlik içinde olmak
şehadet: şahidlik, tanıklık